یقین در اقیانوس شک

29 نوامبر 2012، وقتی محمود عباس به عنوان نماینده فلسطینی‌ها در صحن عمومی سازمان ملل حاضر شد تا فلسطین برای اولین بار توسط مجمع عمومی این سازمان جهانی به عنوان عضو ناظر پذیرفته شود، شاید بیشتر از خود او، یکی از همراهانش مورد توجه دوربین رسانه‌ها قرار گرفت؛ راجر واترز، ستاره افسانه‌ای موسیقی راک و خواننده، ترانه‌سرا و نوازنده اسطوره‌ای گروه پینک فلوید. حضور راجر واترز به همراه ابومازن در مهم‌ترین رویداد بین‌المللی مرتبط با فلسطین، احتمالا مشهورترین همراهی او با مردم فلسطین باشد اما این تنها باری نبود که راجر واترز «سمت درست تاریخ» ایستاد. موسیقی تنها جایی نبود که راجر واترز در آن موج به راه می‌انداخت. او در کنار موسیقی و شاید به همان اندازه که در این حوزه فعال و البته تأثیرگذار بود، در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز حضوری فعال، تأثیرگذار و البته همواره حاشیه‌ساز داشت؛ فعالیت‌هایی که در آثار او نیز بازتاب می‌یافت. آهنگ‌هایی مثل «آجری دیگر در دیوار» که در سال 1980 در مخالفت با سیاست‌های تبعیض علیه سیاهان در آفریقای جنوبی ساخته (و به همین دلیل در این کشور ممنوع شد) و «تفریح تا سر حد مرگ» که در سال 1992 و در اعتراض به جنگ خلیج فارس ساخته شد از جمله ترانه‌های بسیاری هستند که راجر واترز تحت تأثیر رویدادهای سیاسی و اجتماعی منتشر کرد. او در کنسرت‌های خود نیز متأثر از رویدادهای روز همواره نمایشی اعتراض‌آمیز داشته است؛ برای نمونه در کنسرت مکزیکو که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ برگزار شد، در طول اجرای آهنگ «خوک‌ها» تصویر بزرگی از ترامپ را بر روی پرده نمایش پخش کرد. مخالفت با حملات جرج بوش به افغانستان و عراق، مخالفت با سرکوب جنبش‌های دموکراسی‌خواهانه در چین، انتقاد به جنگ اوکراین، حمایت از جولیان آسانژ، بنیان‌گذار ویکی‌لیکس، حمایت از زنان در ایران و حمایت از جرمی کوربین در انتخابات سراسری انگلستان از جمله مقاطع خبرساز در کارنامه اجتماعی و سیاسی راجر واترز است که در فعالیت‌های هنری او بازتاب پررنگی داشت؛ کارنامه‌ای که البته حمایت از مردم فلسطین همواره و در طول سال‌ها سهم عمده‌ای در آن داشته است. شروع مخالفت راجر واترز با اسرائیل را شاید بتوان به سال 2006 و کنسرتی مرتبط دانست که او قصد داشت در شهر تل‌آویو برگزار کند. با اعلام خبر برگزاری این کنسرت، گروه‌های مختلف فلسطینی از او خواستند که در اعتراض به سیاست‌های تبعیض‌آمیز اسرائیل برگزاری این کنسرت را متوقف کند. واترز نه‌تنها این پیشنهاد را پذیرفت که کنسرت خود را به دهکده‌ای عرب‌نشین -نوه شالوم- در سرزمین‌های اشغالی منتقل کرد و آنجا زیر پرچم فلسطین آواز خواند؛ پرچمی که پس از آن هیچ‌گاه در کنسرت‌های واترز غایب نبود. او از غزه، رفح و بیت‌لحم بازدید و پس از آن کمپینی را طراحی و هدایت کرد که هدف آن بایکوت اسرائیل ازسوی هنرمندان بود. شعار این کمپین -«ما نیازی به کنترل نداریم»- اقتباسی بود از ترانه مشهور «دیوار» که راجر واترز سال‌ها قبل و در زمان همکاری با گروه پینک فلوید ساخته بود.

ترانه دیوار همان ترانه‌ای بود که راجر واترز سال‌ها بعد از اجرای اصلی، اجرای جدیدی از آن را منتشر و به مردم فلسطین تقدیم کرد. او که سال‌ها قبل کنسرتی به مناسبت فروپاشی دیوار برلین ترتیب داده بود، در مصاحبه‌ای با خبرنگار یک روزنامه اسرائیلی می‌گفت: «دیوار حائلی که اسرائیل در مرز غزه ساخته است، صد‌برابر وحشتناک‌تر از دیوار برلین است». واترز همچنین در سال ۲۰۱۰ ترانه‌ای با عنوان «غلبه خواهیم کرد» در حمایت از راه‌پیمایی مسالمت‌آمیز فلسطینی‌ها به سمت غزه (همان راهپیمایی که به «راهپیمایی آزادی» مشهور شد) ساخت و آن را به مردم غزه تقدیم کرد؛ ترانه‌ای که در فرازی از آن با تشبیه غزه به زندانی بزرگ، می‌گفت: «باور دارم که روزی، دیوارهای این زندان را خراب خواهیم کرد». واترز بعدها مقاله‌ای در روزنامه گاردین نوشت و در آن به رنج مردم غزه اشاره کرد و نوشت «مردم غزه عملا در زندان غیرقانونی اسرائیل زندانی هستند». او در‌عین‌حال در دعوت از سایر هنرمندان برای بایکوت هنری اسرائیل نیز فعالیت زیادی داشت. تقریبا هیچ خواننده شناخته‌شده‌ای را نمی‌توان یافت که پیش از برگزاری کنسرت در اسرائیل، نامه‌ای از راجر واترز دریافت نکرده باشد؛ نامه‌هایی که در آنها واترز تلاش می‌کرد آنان را مجاب کند در اعتراض به سیاست‌های اسرائیل کنسرت خود در این کشور را لغو کنند. اوج آن را می‌توان نامه‌ای دانست که راجر واترز به هم‌تیمی‌های سابق خود در گروه پینک فلوید نوشت و در آن گفت «از اینکه دیدم برای اجرا در اسرائیل برنامه دارید جا خوردم. لطفا این کار را نکنید. مشارکت در نادیده‌گرفتن چهره نژادپرست و آپارتاید آن کشور کاری ناجوانمردانه است. آنهایی که می‌خواهید برایشان برنامه اجرا کنید، با خونسردی به بچه‌ها شلیک می‌کنند. برای هر چیز انسانی این برنامه را لغو کنید» و البته اعضای پینک فلوید، به درخواست بنیان‌گذار خود پاسخ مثبت دادند. راجر واترز مشابه چنین نامه‌ای را برای هنرمندان مختلفی نوشت که برخی از آنها مثل نامه‌هایش به بون جووی، استیو واندر، گیلبرتو گیل، کاتانو ولوسو، ممیرا نایر، لانا دی‌ری، آلیشا کیز، تیلور سوییفت و برخی دیگر از هنرمندان بازتاب‌های گسترده‌ای یافتند.

گسترش فعالیت‌های ضد‌اسرائیلی راجر واترز باعث شد که اسرائیلی‌ها سیاست تحریم این خواننده پرآوازه را در پیش بگیرند. در اطلاعیه‌ای که یک گروه جامعه یهودیان وابسته به دولت اسرائیل منتشر کرد، راجر واترز به عنوان «یک نماد ضد یهود» که تلاش می‌کند در برابر سیاست‌های اسرائیل «آتش‌افروزی» کند، معرفی و خواستار تحریم آثار و کنسرت‌های او شد. به دنبال این اعلامیه، سیل فشارها بر برگزارکنندگان کنسرت، سالن‌های موسیقی و حتی هتل‌های مختلف در سراسر جهان آغاز و کنسرت‌های راجر واترز در شهر‌های مختلف، سلسله‌وار لغو شد و جالب اینکه برخی از این کنسرت‌ها (مثلا کنسرت ریو دو ژانیرو) به این دلیل لغو می‌شد که هیچ هتلی حاضر نبود به او و نوازندگانش در مدت اجرای کنسرت، اتاق بدهد! چیزی که واکنش راجر واترز را در پی داشت که در پیامی ویدئویی خطاب به مخالفان اسرائیلی خود می‌گفت: «کسانی که مرا به یهودستیزی متهم می‌کنند، بروند به جهنم. تصور کن خودت و خانواده‌ات را با تهدید به مرگ از خانه‌ات به زور بیرون کنند. این واقعیت غزه و فلسطین است». او همچنین با انتشار نامه سرگشاده‌ای خطاب به مردم جهان نوشت «من هرگز ضد یهود نبوده‌ام اما می‌توانید مرا ضد اسرائیل بدانید. سیاست‌های دولت اسرائیل شبیه رفتاری است که با سیاهان در آفریقای جنوبی و با بومیان در آمریکا شد» و به یادها آورد که «تنها کشوری که از دولت آپارتاید در آفریقای جنوبی حمایت می‌کرد، اسرائیل بود». حالا و در میانه دور اخیر حملات ویرانگر اسرائیل به غزه، راجر واترز باز در کنار مردم فلسطین ایستاده است. تصاویر کودکان کشته‌شده در غزه، پای ثابت کنسرت‌هایش بوده که در اکثر آنها، چفیه‌ای فلسطینی را به عنوان نماد همبستگی با مردم غزه به دور گردن بسته. او در آخرین نمونه از همراهی با مردم فلسطین، صراحتا از جنبش دانشجویان آمریکا علیه حملات دولت اسرائیل حمایت کرده، به میان آنان رفته و بر ضد اسرائیل شعار داده است. سال‌ها قبل، راجر واترز نامه‌ای به «بون جووی» خواننده سرشناس آمریکایی که قصد داشت کنسرتی را در اسرائیل برگزار کند نوشت و در آن به او گوشزد کرد «شما باید بدانید که به نام هنر و در لباس هنرمند، شانه به شانه در کنار کسانی می‌ایستید که مردمان را در سرزمین خودشان می‌کشند، کودکان را می‌سوزانند، کنار کسانی می‌ایستید که با بولدوزر، راشل کوری، زنی که می‌خواست جلوی ویران‌کردن خانه مردم را بگیرد، له کرد و کشت؛ شما کنار کسانی می‌ایستید که همراه آپارتاید و دشمن انسانیت هستند»؛ به نظر می‌رسد نامه راجر واترز به بون جووی را می‌توان پیش چشمان هنرمندان بسیاری در کشورهای بسیاری گذاشت تا شاید به یادشان بیاورد هنر به انتفاع از هنر محدود نمی‌شود و هنرمند، فقط به عکس یادگاری و لبخند‌زدن روی جلد مجله‌ها بسنده نمی‌کند! هنرمند برای ذره‌ای یقین در اقیانوسی از تردیدها، در برابر جامعه، کشور، جهان و در برابر وجدان انسانی خویش مسئول است.