اختتامیه جایزه «جلال» برگزار شد

به گزارش پایگاه خبری 24، مراسم اختتامیه شانزدهمین دوره جایزه ادبی «جلال ‌آل‌احمد»، چهارشنبه، ششم دی، در تالار وحدت برگزار شد.

کلیپی از اهل قلم درگذشته برای حاضران پخش شد و از کسانی چون احمد سمیعی گیلانی، ر. اعتمادی، عبدالله انوار، عباس براتی‌پور، بتول فیروزان، ابراهیم گلستان و... یاد شد.

علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در سخنانی در این مراسم گفت: این جایزه تلاش می‌کند، آینه‌ای برای نمایش زحمات پرتعدادترین، پرفروش‌ترین و پراقبال‌ترین در رده موضوعات کتاب در ایران، یعنی ادبیات باشد. خانه کتاب و ادبیات ایران به عنوان دبیرخانه برگزاری جایزه به نمایندگی از معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، تلاش می‌کند تا داوران و اعضای هیأت علمی کارشان را به نحو احسن انجام بدهند و علاقه‌مندان ادبیات از آن بهره‌مند شوند.

او افزود: «جلال» هرسال تحفه‌ و آورده‌ای برای اختتامیه جایزه دارد؛ سال گذشته هفتادمین سال انتشار «غربزدگی» بود و ما آن روزها به  مفهوم این کتاب نیاز داشتیم تا آن‌ را مرور کنیم. امسال صدمین سال تولد جلال است و ما را به سمت کتاب دیگری برد که در جریان سفر به سرزمین اشغالی فلسطین نوشته است. این کتاب مربوط به سال ۱۳۴۱، حدود ۶۰ سال  پیش است و جلال ۱۵ سال بعد از شکل‌گیری رژیم جعلی به این سرزمین سفره کرده و پرده از آپارتاید رژیم اسرائیل برمی‌دارد؛ موضوعی که امروز نیز در سرزمین اشغالی رخ می‌دهد و گویی روایت جلال برای این روزها زنده است و این روزها اتفاق می‌افتد.

رمضانی افزود: همیشه پیرامون جایزه ادبی جلال، اهمیت و تأثیرگذاری این جایزه  گفت‌وگو می‌شود و همه خواهان تأثیرگذاری این جایزه در تولیدات ادبی و اقبال به آثار برگزیده و نمایش اثرگذاری آن در جامعه ادبی هستند که موضوعی بجا بوده و برعهده ماست و ارتقای تأثیرگذاری جایزه را دنبال می‌کنیم.

او با اشاره به غرفه جایزه «جلال» در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: پرداختن به آثار جلال از نمایشگاه کتاب آغاز شد، اتفاقی که مورد توجه بزرگان قرار گرفت. زمانی که مقام معظم رهبری در بازدید از نمایشگاه کتاب، به غرفه «جلال» وارد شدند به تصویر دیدار «امام (ره) و جلال» به صورت نقاشی بازسازی‌شده اشاره کرده و آن را مورد عنایت قرار دادند. ایشان به  گفت‌وگوی خود با جلال اشاره کردند که امیدواریم روزی این بیانات منتشر شود.
.
رمضانی همچنین با اشاره به جایگاه جایزه ادبی جلال در میان فارسی‌زبانان خارج از مرزهای ایران و خواندن بخش‌هایی از نظراتشان گفت: این دوستان خواهان حذف شرط انتشار آثار در ایران بودند تا کتاب‌های آنها نیز شرکت داده شود. شاید این موضوع در شورای عالی فرهنگی که مصوب‌کننده  قوانین است، قابل بررسی باشد.

سپس گلعلی بابایی، دبیر علمی جایزه  بیانیه جایزه را خواند.

همچنین یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنانی اظهار کرد: وضعیت ادبیات در جهان فعلی و معاصر احتیاج به مداقه و ارزیابی دقیق دارد؛ ادبیات ایران و جهان احتیاج به ارزیابی درست دارد. تردیدی نیست که ادبیات با تعهد نسبت دارد. ادبیات لزوما و الزاما متعهد است، البته تعهد به چه، متفاوت است.

او با بیان اینکه ادبیات دو تهدید عمده در پیش رو دارد، گفت: یکی تهدید ادبیات از ناحیه فراموش شدن لذت خواندن متن است؛ خواندن متن لذتی است که در نتیجه یادگیری حاصل می‌شود و مترتب از یادگیری و درک متن است. اما در جهان فعلی دریافت را جایگزین یاد گرفتن کرده‌ایم. به جای اینکه یاد بگیریم، می‌بینیم. به جای  اینکه آموزش ببینم، مشاهده می‌کنیم بنابراین از خواندن متون، لذتی نمی‌بریم و با متن ارتباط برقرار نمی‌کنیم. این یکی از آسیب‌های جدی فراروی ادبیات است. نسبت انسان با کلمه و مفاهیم پشت کلمه دارد دچار آسیب می‌شود.

یاسر احمدوند ادامه داد: روزی در محضر نصرالله مردانی بودم که بیتی از حافظ «پیاله بر کفنم بند، تا سحرگهِ حَشر/به مِی ز دل بِبَرَم هولِ روزِ رستاخیز» خواند و گفت یعنی چه؟ گفتم فارسی ساده دارد. گفت می‌دانی بر کفن میت قرآن می‌نویسند. کلمات قرآن در اینجا پیاله است و باطن معنای می است. اشاره به حدیث نبوی دارد که کسی که قرآن می‌خواند، در قیامت بالا می‌رود. نشانه‌ها را که دریابید، دریافت از متن چیز دیگری می‌شود. لذت آن چیز دیگری مترتب بر آموختن  و آموزش است.

او خاطرنشان کرد: آموزش رنج دارد، انسان معاصر رنج را نمی‌پذیرد و رنج آموختن را تحمل نمی‌کند بنابراین از لذت کشف متن محروم خواهد شد. این یکی از آسیب‌های جدی فراروی ادبیات است.

او  در ادامه بیان کرد: آسیب دیگر از بین رفتن یا تهدید قوه خیال‌پردازی انسان معاصر است. از ویژه‌ترین توانمندی‌های انسان خیال‌پردازی، تخیل، آرمانخواهی، قهرمان‌خواهی و آرامان‌طلبی است. وقتی مرزهای خیال  و واقعیت از بین می‌رود که خیال‌های  ذهن مردم با فناوری‌های تصویری در پیش چشمان قرار می‌گیرد. تکنولوژی‌های مختلف قوه خیال‌پردازی را تقویت نمی‌کنند بلکه به جای مردم خیال‌پردازی می‌کنند و قوه خیال‌پردازی را سلب می‌کنند. اینجاست که ادبیات مبتنی بر اجتماع و ادبیات مبنی بر نیاز و  انسان اهمیت پیدا می‌کند.

معاون فرهنگی وزارت ارشاد افزود: این روزها می‌بینیم در وقایع و فجایع روز عالم ادبیات واکنش مناسب و مطلوب را نشان نمی‌دهد. این روزها خلا وجود ستیزنده‌هایی مثل  سیدجلال آل‌احمد احساس می‌شود  که بابت عدالت‌خواهی و مظلومیت و ظلمی که به مردم روا می‌شود، نهیب بزند. اینجا مشکل داریم. امید است   چنین جایزه و  رویدادهایی بتواند ادبیات مبتنی بر آرمان‌خواهی و تعهد و سختی‌های آموختن در نتیجه لذت فراگیری متن را احیا کند.

او افزود: تعداد زیادی رمان و داستان کوتاه منتشر می‌شود اما واقعیت این است ادبیات هنوز ارتباط خوبی با تنه جامعه ندارد که علت و علل مختلف دارد و  قابل بررسی است. جوایز باید تمهیدی باشند و تمهیدی بیندیشند و شرایطی فراهم کنند برای اینکه زمینه اتصال و ارتباط بیشتری فراهم شود.

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه مراسم در سخنانی اظهار کرد: جلال آل‌احمد مرزبان شایسته‌ای برای حوزه فرهنگ ایرانی اسلامی است. جلال آل‌احمد شخصیت ممتازی در عرصه فرهنگ کشور ماست. در ۲۰۰ سال اخیر  فرهنگی در کشور ما شکل گرفته ناشی از تفکر استیلاطلبی و دو نظریه در این زمینه داریم که مقابل هم ایستاده‌اند؛ یک نظریه، نظریه تسلیم فرهنگی است که استیلای فرهنگی را پذیرفته است و با گرته‌برداری، ترجمه و شبیه‌سازی می‌خواهد به الگوی استیلاطلب نزدیک شود.

او ادامه داد: نظریه دوم اصالت و مقاومت در برابر استیلاست. جلال از نقاط مرتفع نظریه مقاومت فرهنگی است. او در «غربزدگی» و «خدمت و خیانت روشنفکران» این تاریخ را روایت می‌کند. نظریه مقاومت فرهنگی و اصالت فرهنگی‌ در مواجهه و کشمکش دائمی قرار دارد که ما را اذیت می‌کند.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: جلال را بزرگ می‌دانیم زیرا نقطه عطف و از قله‌های مقاومت فرهنگی است. جلال نماد است، ما از نماد تجلیل می‌کنیم، زمانی که جلال را نماد قرار دادیم باید اقتضائات او را فراهم کنیم تا سبک زندگی و فکری ملهم از اندیشه او در جامعه گسترده شود.

او در ادامه با اشاره به اینکه ما در میانه فتنه فرهنگی قرار داریم، بیان کرد: مسئله پوشش و حجاب، دعوایی است که دیگران این فتنه را تقلیل می‌دهند و از عباراتی مثل لچک و... استفاده می‌کنند. دعوا این نیست بلکه مسئله مهمتری است که دعوای هویتی و فرهنگی است. ما در این کارزار فرهنگی باید تلاش کنیم عمق اصالت جامعه ایرانی را به جوان‌های امروزمان نشان دهیم.

وزیر ارشاد با بیان اینکه در نظریه اصالت فرهنگی، ما به نشاط فرهنگی رسیده‌ایم و باقی مشکلات قابل حل است، گفت: اساس نهضت ما، نهضت فرهنگی است. رهبران نهضت ما اندیشمند و نویسندگان برجسته‌ای هستند. تفکر نظریه اصالت فرهنگی را می‌پذیرم و به برخی از رفقای خودمان که اقتصادزده هستند می‌گویم اگر می‌خواهید مشکلات حل شود، گذرش اصلاح نگاه فرهنگی است. در این دوره در دولت تلاش می‌کنیم حوزه فرهنگ، حوزه اصلی باشد و مدیران تصمیم‌گیر در حوزه‌های مختلف دغدغه‌های فرهنگی داشته باشند. اگر به این نقطه برسیم به نشاط فرهنگی رسیده‌ایم و راه زیادی تا قله داریم.  شاید باورش سخت باشد  و شعار قلمداد شود.

اسماعیلی ادامه داد: باید امروز از جریان نشاط فرهنگی و از رونق فرهنگی دفاع کنیم. ما در این دو سال نشان دادیم حکمرانی مبتنی بر اصالت فرهنگ، گشایش فرهنگ و هنر را به همراه دارد، در حالی که حامیان نظریه تسلیم به دروغ تلاش می‌کرده و می‌کنند تا خلاف این را  به جامعه حقنه کنند تا شاید از این طریق، ادامه شرایط مورد نظرشان فراهم شود.

وزیر ارشاد سپس گفت: مگر می‌شود فجایع غزه را دید و سکوت کرد؛ شعر و کتاب ننویسم و فیلم نسازیم؟ امروز خوشحالیم که نشانه‌های بیداری در کشور ما روشن است. به هر حال این نکته مهمی است که دنبال می‌کنیم و به روزهای خوب فرهنگ و هنر امیدواریم تا مسیری که آغاز شده است، پردرخشش‌تر باشد. تا با حضور اصحاب فرهنگ و هنر همه دغدغه‌های جلال که دردمندانه بر صفحه کاغذ به یادگار گذاشته است برطرف شود.

در میانه مراسم  فردی به اعتراض ایستاد و گفت: زبان فارسی در جایزه «جلال» کجاست؟ دبیر علمی جایزه در بیانیه از واژه فرم استفاده می‌کند، مجری به جای نامزد می‌گوید کاندیدا. با این تفاسیر توقع دارید دژبان زبان فارسی باشیم و  ادبیات زنده بماند؟

ابراهیم اکبری دیزگاه نیز بعد از دریافت جایزه‌اش در سخنانی گفت: سه اسم الهام‌بخش من بودند و من را  به انسان ایرانی امیدوار کردند: جلال آل‌احمد، امام موسی صدر و شهید قاسم سلیمانی. در دوران دبیرستان با جلال مانوس بودم. رمان دیگرم  درباره امام موسی صدر است  و از او نوشته‌ام. امام موسی صدر اسرائیل را شر مطلق می‌دانست. او با عبا و آبروی خود می‌جنگد تا قدس آزاد شود. در ایام شهادت سردار سلیمانی قرار داریم. سه بزرگوار، هر سه به شهر و زیستن در شهر می‌اندیشیدند.امام موسی صدر و شهید سلیمانی تمام زندگی و جان خود را برای مرز این شهر می‌گذارند.

او اظهار کرد: علی‌رغم اینکه رمان می‌نویسم، به شدت در جهان امروز احساس شرمساری و خسران می‌کنم زیرا کلمه در جهان تاثیر ندارد؛ اگر تأثیر داشت، در مقابل هشت میلیارد آدم، در عرض دو ماه ۲۰ هزار نفر کشته نمی‌شدند. از اینکه کلمه تاثیر ندارد، شرمسارم.

در این مراسم برگزیدگان و شایستگان تقدیر به شرح زیر اعلام شدند: 

مستندنگاری:

برگزیده: 

محمد رحمانی برای نگارش «من اعتراف می‌کنم: زندگی و زمانه وحید افراخته، عضو مرکزی سازمان مجاهدین خلق» برگزیده شناخته شد و جایزه ۴۰۰ میلیون تومانی را به خانه برد.

شایسته تقدیر:

محمد حکم‌آبادی برای نوشتن «عملیات احیا: روایت صعود یک مجموعه دانش‌بنیان به قله دانش و فناوری الکتروموتور» شایسته تقدیر و برنده جایزه ۱۰۰ میلیون تومانی شد.

مجموعه داستان کوتاه:

«از قبل یکشنبه می‌شود» نوشته علی شاهمرادی شایسته تجلیل و برنده ۵۰ میلیون تومان شد.

بخش ویراستاری (از بخش‌های جنبی جایزه جلال):

سپیده شاهی برای ویراستاری «روزهای پیام‌بری؛ روایتی از زندگی غلامحسین حدادزادگان، پیام‌رسان و راننده پیکر شهدا» تجلیل و برنده ۳۰ میلیون تومان شد.

بخش ویژه آرمان فلسطین 

«صور» نوشته حسینعلی جعفری و «متاستاز اسرائیل» نوشته کوروش علیخانی  به عنوان منتخب شناخته شدند و ۳۰‌ میلیون تومان به آن‌ها اهدا شد.

نقد ادبی

هیأت داوران اثری را برگزیده ندانست و صغری صالحی  برای نگارش «آخرالزمان در رمان‌های آپوکالیپتیک»  به عنوان شایسته تقدیر شناخته و برنده مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان شد.

رمان و داستان بلند

دو اثر در این بخش برگزار مشترک اعلام شدند: «بیروط» نوشته ابراهیم اکبری دیزگاه و  «غمسوزی» نوشته اعظم عظیمی که هر کدام مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان را به خانه بردند.