قنات‌های رها شده، بناهای تاریخی را می‌بلعد!
هشدار در مورد آب‌های زیرزمینی و خطر بالا آمدن آن‌ها و پیامدهای ناگوار احتمالی اش در محدوده مسجد جامع شهر سبزوار از ۲دهه قبل همواره مطرح بوده است.
به گزارش پایگاه خبری 24،
وجود چندین رشته قنات کهن سرگردان و راه گم کرده در زیر شهر سبزوار، حیات و ماندگاری بنای مسجد معروف جامع و بافت تاریخی اطراف آن را به شدت تهدید می‌کند.
اجرای طرح های مختلف عمرانی، احداث شبکه فاضلاب و ساخت و سازهای شهری به مرور زمان موجب انسداد مسیر برخی از قنات های قدیمی شهر سبزوار شده و آب های سرگردان زیر پوسته شهر را که می‌توانست با تدبیری فضای سبز این شهر کویری را سیراب کند، به تهدیدی برای حیات شهر و به ویژه بافت تاریخی مرکزی آن تبدیل کرده است.
بافت تاریخی سبزوار به ویژه محدوده مسجد جامع بیش از دیگر مناطق شهر در معرض آسیب این قنات ها قرار گرفته است که با ردیابی مسیر آسیب دیدگی، باز شدن و هدایت آن ها علاوه بر استفاده بهینه از منابع آب های زیرزمینی، باید از خطرات فرونشست، ریزش زمین و آسیب به بناهای تاریخی جلوگیری کرد.
مسجد جامع سبزوار، گنجینه ای کم نظیر از عهد سربداران
مسجد جامع سبزوار از جمله آثار ارزشمند قرن هشتم هجری و متعلق به دوران سربداریه است که به شماره ۱۳۱۶در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، این بنای تاریخی در دوره «خواجه علی موید» حاکم سربداری ساخته شده است.
مسجد جامع سبزوار در دوران معاصر هم یکی از پایگاه‌های مهم این شهرستان و پیشگام در نهضت انقلاب اسلامی بوده است، چنان که در دوران مبارزات سال ۱۳۵۷این مرکز محل شکل گیری اعتراضات مردمی برای سرنگونی رژیم پهلوی به شمار می رفت.
این مسجد تاریخی به دلیل موقعیت ویژه و جایگاهی که در مرکز شهر در کنار «چهارراه بیهق» و امامزاده یحیی (ع) و همچنین مجاورت بازار مرکزی شهر دارد، به عنوان پایگاه اصلی فعالیت های انقلابی و فرهنگی شهر نقش آفرینی کرده و در کوران مبارزات مردم سبزوار با رژیم ستمشاهی، همواره محوریت داشته است.
این مسجد به عنوان مرکزی فرهنگی در دوران 8 سال دفاع مقدس هم در قامت پایگاه اصلی جمع آوری کمک های مردمی برای جبهه ها ایفای نقش کرده و همچنین مکانی برای اعزام رزمندگان به مناطق جنگی بوده است.
نفوذ رطوبت به بنای مسجد
انباشت آب های زیرزمینی ناشی از انحراف جریان قنات های شهر سبزوار، سبب تهدید بنای مسجد تاریخی در مرکز این شهر شده است، چنانکه نفوذ رطوبت از این قنات ها از سال ها قبل این اثر ملی و مذهبی را تهدید می‌کند.امام جمعه سبزوار که پیش از این در برخی جلسات از این تهدید ابراز نگرانی کرده بود، در گفتگو با ایرنا گفت: اکنون ۱۳رشته قنات در زیر شهر سبزوار جاری است که بسته شدن مسیر برخی از این قنات ها، بخش هایی از زیر شهر را به باتلاق تبدیل کرده است.
حجت الاسلام غلامرضا مقیسه به حادثه ای که چند سال قبل بر اثر فرونشست زمین در هسته مرکزی شهر سبزوار در مجاورت مسجد جامع اتفاق افتاد داد و یک جوان را به کام مرگ کشاند، اشاره و تاکید کرد ک در صورت بی توجهی، تکرار چنین اتفاقاتی دور از ذهن نخواهد بود.
وی بیشترین و ملموس ترین این تهدیدها را متوجه بافت تاریخی مرکزی و به ویژه مسجد جامع شهر دانست و افزود: بر اساس بررسی های کارشناسان ، ۲یا 3 رشته قنات از سطح زیرین مسجد جامع سبزوار عبور می کند که انسداد خروجی مسیر آن ها یک نگرانی جدی برای دغدغه مندان ایجاد کرده است.اکنون نشانه هایی از نفوذ آب، آثار رطوبت و همچنین ترَک خوردگی در برخی از پایه های مسجد جامع مشهود است و این واقعیت را اثبات می کند که محدوده این بنای تاریخی در معرض تهدید جدی آب های زیرزمینی قرار دارد.
نیازمند اعتبار هستیم
همچنین رئیس پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار گفت: بالا آمدن سطح آب در هسته مرکزی شهر سبزوار، به ویژه در حریم مسجد جامع شهر مشکل را پیچیده کرده است.اکنون۲رشته قنات در سطح زیرین مسجد جامع منتهی به خیابان «اسرار» وجود دارد که فاصله آن ها با سطح زمین بسیار کم شده است.
محسن برآبادی افزود: هسته مرکزی این قنات‌ها در بخش های پایین مسجد جامع است چنانکه آب در زیر مسجد بالا آمده است و تداوم این شرایط خطراتی را متوجه این بنای تاریخی می کند.
رئیس پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار گفت: یکی از راهکارها بازگشایی مسیر این قنات ها است تا از این طریق آب های سرازیر و سرگردان از زیر شهر به ویژه از هسته مرکزی و بافت تاریخی خارج شود که اجرای آن نیاز به اعتبارات بالایی دارد.برآبادی افزود: از طرفی خشکاندن یکباره آب های موجود هم خطرساز است، چرا که سبب نشست و ریزش بنای مسجد جامع می شود، لذا باید با برنامه ای زمانبندی و به تدریج در بازه زمانی چندین ساله، از حجم آب های زیر بنا کاسته شود تا تهدیدی متوجه این بنای فاخر مذهبی نشود.
بنا به این گزارش هشدار در مورد آب های زیرزمینی و خطر بالا آمدن آن ها و پیامدهای ناگوار احتمالی اش در محدوده مسجد جامع شهر سبزوار از ۲دهه قبل همواره مطرح بوده است.محمد عبدالله زاده ثانی کارشناس باستان شناسی در سبزوار هم پیش تر، شتاب در رفع مشکل آب های زیرزمینی مسجد جامع این شهر را ضروری خوانده و گفته بود: این معضل فقط در سطح مدیریت کلان شهری قابل حل است و البته که اداره میراث فرهنگی به تنهایی از پس آن برنخواهد آمد.