فیلم فلسطین در فهرست اسکار؛ خاطرات کوتاه از یک نسل‌کشی بلند

یک فیلمساز که برای ایجاد اندکی گرما کلاکت خود را می‌سوزاند، یک معلم مدرسه که در تلاش است تا شکم دانش‌آموزانش را سیر کند، یک استندآپ کمدین که وقتی به محل اجرا می‌رسد تنها فضایی بمباران شده را می‌بیند، شماری از موضوع‌هایی هستند که در فیلم «از زمین صفر» نماینده فلسطین که حالا یکی از ۱۵ فیلم مدعی در اسکار بین المللی امسال است، جای دارد. این فیلم مجموعه‌ای از خاطرات ۲۲ کارگردان از غزه را ارائه می‌کند که در بین (و گاهی اوقات، در طول) بمباران غزه توسط اسرائیل، فیلمبرداری شده‌اند تا پرتره‌ای از زندگی در محاصره را نشان دهند. هر بخش کوتاه این فیلم در مفهوم خود منحصر به فرد است، و در عین حال، با انعطاف‌پذیری مشترک و نیاز به مستندسازی، روال خشونت‌آمیز زندگی را تصویر می‌کند.

این مجموعه که بهار امسال به دلایل سیاسی از جشنواره کن باز ماند، درست در خارج از جشنواره به عنوان یک اقدام اعتراضی به نمایش درآمد تا عملی خلاقانه و سرکش را در مواجهه با نسل کشی نشان دهد. «از زمین صفر» که هماهنگی و تأمین مالی آن توسط رشید مشاراوی فیلمساز فلسطینی انجام شده، ده‌ها هنرمند نوظهور را به میدان می‌آورد تا خاطرات دیجیتال و وقایع زندگی خود در نوار غزه را ارائه ‌کنند. طول هر فیلم کوتاه از چند دقیقه تا نزدیک به ۱۰ دقیقه است. برخی از آنها جذاب و دلهره‌آور هستند، مانند فیلم اول ساخته ریما محمود با نام «سلفی» که درباره زن جوانی است که سعی دارد با آرایش کردن، استرس خود را پنهان کند و حس زنانگی را در حالی که دنیا در حال فروپاشی است، حفظ کند. برخی دیگر مانند «بدون سیگنال» ساخته محمد الشریف - که بلافاصله پس از «سلفی» جای گرفته - از آوار ساختمان‌های فروریخته برگرفته از واقعیت برای صحنه اجرا استفاده می‌کنند.

هیچ یک از این داستان‌ها با یکدیگر یا با پروژه کلی ناسازگار نیستند و تنوع آنها نکته مهمی است، چون هر یک جنبه متفاوتی از زندگی اجتماعی و شخصی را در واقعیت زندگی جدید خالقانش به تصویر می‌کشد، خواه آنها با مرگ به طور انتزاعی برخورد کنند - مانند در «بهشت جهنمی» کریم ساتوم، که در آن یک مرد برای گرم شدن در کیسه جسد می‌خوابد - یا با غم و اندوه به دنیای جدید خود بنگرند. تنها یکی از فیلم‌های این مجموعه ناقص باقی مانده و تکمیل آن با حضور کارگردان صورت می‌گیرد که جلوی دوربین می‌نشیند تا از جزئیات ادامه فیلمش سخن بگوید که پیش از کشته شدن عزیزانش در سر داشت.

در حالی که بیشتر فیلم‌ها در زمان حال می گذرند، تعدادی از فیلم‌های کوتاه دارای فلاش‌بک‌های کوتاه یا تصاویری از زندگی قبل از شروع جنگ اسرائیل و حماس هستند که پروژه را با زندگی اجتماعی سوژه‌ها ترکیب می کند و با این حال «از زمین صفر»، در میان برش‌های زیادش به رنگ سیاه که بین هر فیلم کوتاه ظاهر می‌شود، تاریخ را بیان می‌کند. هنرمندانی که اکنون با رفتارهای افراطی بی‌رحمانه‌ای در مواجهه هستند، اما حس محبوس بودن و آشنایی با جنگ را از سال‌ها و حتی دهه‌ها پیش با خود دارند؛ موضوعی که در فیلم پایانی «بیداری» ساخته مهدی کریره با عروسک‌های خیمه شب بازی به شیوه‌ای شاعرانه تصویر می‌شود.

بخش‌ زیادی از وضعیت اسفناک غزه به رسانه‌های اجتماعی راه یافته است که یکی از آنها نجات مردی از زیر آوار خانه‌اش است که موضوع یکی از فیلم‌ها هم شده است، اما بیشتر فیلم‌های کوتاه این مجموعه نگاهی عمیق به زندگی شهروندان غزه دارند و تأثیر روانی وضعیت اسفبار آنها را تصویر می کنند و همراه آن از امید آنها در مواجهه با عذاب نیز می‌گویند.

این داستان‌ها و ماهیت آن‌ها به ویژه یادآور تصاویری است که از هولوکاست در سلولوئید ثبت شده و یادآور سنت عکاسانی چون هنریک راس و مندل گروسمن از گتوهای یهودی لهستان است که نه تنها زندگی روزمره را با دوربین‌های خود مستند می‌کردند، بلکه آن را با انسانیتی آشنا و کوبنده آغشته کردند. «از زمین صفر» نشان دهنده تکرار تاریخ است و تراژدی که درست در برابر چشمان ما در حال رخ دادن است.