هنرمندان مصنوعیت حقوقی بیشتری باید داشته باشند

دوازدهمین قسمت از برنامه سینمایی «هفت»، جمعه ۱۲ مرداد با حضور محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و به میزبانی بهروز افخمی به بررسی عملکرد سه ساله وزارت ارشاد پرداخت.

وزیر ارشاد عنوان کرد: زمان تدوین برنامه‌های وزارتخانه فهمیدیم که توان حکمرانی وزارت ارشاد به شدت کاهش پیدا کرده است‌. طی مسائلی وزارت ارشاد نه نقش حمایت‌گری و نه نقش تنظیم‌گری را به درستی نمی‌توانست اجرا کند.

افخمی یادآور شد: چه کسی مسئول تضعیف حاکمیت این وزارتخانه است؟

اسماعیلی ادامه داد: من نگاهی دارم و به آقای پزشکیان هم عرض کردم. هر وقت در خدمات میان دولت و اسناد بالادستی اتفاق‌نظری در حوزه فرهنگ وجود نداشته باشد، طبیعتاً نهاد تنظیم‌گر دولت تضعیف می‌شود. در دوره ۸ سال قبلی این مساله شدت گرفته بود؛ مثلاً حوزه نمایش خانگی یک بخشی سریالی است اما بخش‌های رسانه، تئاتر و موسیقی به دلیل عدم تحرک در وزارتخانه صفر تا صد کار از دست‌شان خارج شده بود.

قدرت حکمرانی را به وزارت ارشاد بازگرداندیم

وی ادامه داد: ما بیش از ۹۵ درصد حکمرانی در همه بخش‌ها را به وزارتخانه بازگرداندیم. سالی که وزارت را گرفتم هزار و ۲۰۰ میلیارد بودجه وزارت ارشاد بود و من همان سال در روز سینما از رئیس جمهور شهید ۵۰۰ میلیارد برای کمک به صندوق هنرمندان بودجه دریافت کردم. سال گذشته در سینمافرهنگ از هنرمندان پیشکسوت تجلیل کردیم، آن زمان یکی از سینماگران به من گفت که آقای وزیر شما ما را از خاک بلند کردید. یعنی یک دوره رونق بسیار پردامنه داشتیم. امسال بودجه وزارت فرهنگ ۲۰ هزار میلیارد است و این عدد تقریباً ۵ برابر رشد صعودی داشته است.

افخمی مطرح کرد: شما در برنامه‌تان احداث سینماها داشتید و دیگر برنامه‌تان سینماکارت بود یعنی برگرداندن پول بلیت به کسانی که پول ندارند اما دوست دارند که فیلم ببینند و به نظرم ایده خیلی خوبی است و در جهت اهداف فرهنگی کشور ما است که هر ایرانی به جای تلفن همراه یا چیزهای دیگر در سینما وقت‌شان را سپری کنند. چطور این طرح را طراحی کرده و توصیه شما به وزیر بعدی چیست؟

وزیر ارشاد توضیح داد: ما با شهید جمهور مطرح کردیم که همانطور که برای کالاها یارانه خاصی درنظر می‌گیرند، می‌خواستیم برای کالاهای فرهنگی نیز این برنامه را اجرا کنیم. می‌خواستیم این برنامه را از تابستان ۱۴۰۳ اجرا کنیم و بودجه آن نیز تأمین شده بود.

محمدمهدی اسماعیلی بیان کرد: زمانی که ما آمدیم گفتند همانطور که زمان روزنامه تمام شده و مردم در اینترنت دنبال خبر هستند، دوران سینما نیز تمام شده است. اکنون هر نماینده مجلسی که به اتاق من می‌آید درخواست ساخت پلاتو یا سالن سینما دارد. من نهضت پلاتوسازی را در تئاتر شروع کردم و علاوه بر ساخت ۸ پلاتو در اداره تئاتر در برج آزادی هم ۲ پلاتو تئاتر ساخته شد. ما اکنون با همین روند تا پایان امسال به ساخت هزار سالن سینمایی می‌رسیم. ترکیه که تقریباً جمعیتی مانند کشور ما دارد ۳ هزار سالن سینما دارد. زمانی که ما کارمان را شروع کردیم چین ۷۳ هزار سالن سینما داشت و امسال ۸۳ هزار سالن دارد.

افخمی گفت: در سال ۱۴۰۱ که سال بحرانی بود توانستید همه جشنواره‌ها را برگزار کنید. فکر می‌کنم از اینجا به بعد برای وضعیت سالن‌سازی و رشد دادن تولید فیلم هم باید برنامه داشته باشید که می‌تواند به محصولات مشترک با کشورها منجر شود و جشنواره‌ها نیز در این زمینه هدفمند شوند و توجیه شوند محصولات ایران را در جشنواره‌های خارجی و به ویژه شرقی عرضه کنند و برعکس محصولات آن‌ها نیز در جشنواره‌های ما اکران شود.

وزیر ارشاد درباره عبور از ناآرامی‌های سال ۱۴۰۱ گفت: واقعاً اتفاقات عجیبی بود. ابتدا جنبشی به نام metoo فضای ناامنی و بدبینی را در خود اهالی سینما ایجاد کرده بود. بعد از آن یک بیانیه صادر کردند که «تفنگت را زمین بگذار». در کجای دنیا هنرمندان به نیروی امنیتی و پلیس می‌گویند که تفنگت را زمین بگذار؟ بعد از آن به اتفاقات پاییز ۱۴۰۱ رسیدیم و ما واقعاً گرفتار بحثی شدیم که نقطه ثقلش فرهنگ بود. خیلی از هنرمندان و بازیگران ما درگیر این موضوع شدند و سردمداران این مساله بودند. من و دوستانم ایستادیم و هنرمندان همراهی کردند. اگر می‌خواستیم مانند قبل رفتار کنیم فقط در حوزه موسیقی ۱۰۰ نفر ممنوع الکار می‌شدند. ما دوره شفافی داشتیم. اکنون تعداد ممنوع‌الکارها کمتر از انگشتان ۲ دست است.

نظر وزیر ارشاد درباره بازگشت معین و پرستو صالحی به کشور

اسماعیلی درباره پرستو صالحی توضیح داد: درباره خانم صالحی من در افکار عمومی شنیدم. ما یک قاعده کلی داریم که همه ایرانیان می‌توانند به کشور وارد شوند. خانم صالحی تا همین اواخر کنش‌های براندازانه داشتند. بنای ما این است که حداکثر رفاقت را در حوزه فرهنگ ایجاد کنیم. بازیگری مانند ایشان بود که کشف حجاب کرده بود اما بعد از محکومیت دوباره برگشت و ابراز ندامت کرد. پیش خود من هم آمده بود و دستگاه قضائی هم همراهی بسیار خوبی ایجاد کرد. ما برای بازیگری که ۴۰ سال ممنوع‌الکار بود، فعالیت عادی‌اش را بدون سروصدا ایجاد کردیم.

وی درباره بازگشت معین توضیح داد: این پرسش عادی یک خبرنگار بود و من هم پاسخ دادم. آقای معین هم یک ایرانی هستند و هرزمان که بخواهند می‌توانند وارد ایران شوند و اجراهایشان هم تابع قوانین کشور باشد. ولی از طرفی مثلاً یکی از بازیگرانی که قرار بود به ایران برگردد شاکی خصوصی داشت و این موضوع دیگر ربطی به حاکمیت ندارد. یکی از شعارهای رئیس جمهور شهید بازگشت ایرانیان خارج از کشور بوده است. من هم همه جا اعلام کردم که فضای بازگشت همه ایرانیان را فراهم می‌کنیم و این کار را هم کردیم. خواننده‌ای داشتیم که ۴۵ سال در ایران اجازه فعالیت نداشت اما مشکلش را برطرف کردیم. این خصلت شهید رئیسی بود هرچند که رسانه می‌خواست او را بداخلاق نشان دهد. ایشان حتی جلوی سخت‌گیری من را می‌گرفت.

در ادامه آرش خوشخو و علی مرادخانی به برنامه اضافه شدند و آرش خوشخو گفت: شما درباره حکمرانی فرهنگی صحبت کردید. به نظر شما اینکه حکمرانی دولت را در بخش فرهنگ برگرداندیم، یک مزیت به حساب می‌آید؟ متوجه هستم که فشار روی سینما در جاهای مختلف زیاد است و ممکن است کسی امور آن را برعهده بگیرد که بدنه سینما آسیب نبیند اما به طور کلی حضور دولت در فرهنگ را مزیت می‌دانید؟ چرا که بخش فیلم و سریال با توجه به بودجه‌های‌شان فیلم خوب نساخته هرچند که مخاطب زیادی به همراه داشته است. به نظر من باید مشخصات این حکمرانی بیشتر از سمت شما بیان شود.

هیأت منصفه مخصوص فرهنگ و هنر

وزیر ارشاد توضیح داد: اگر به این معنا باشد که دولت تصدی امور را برعهده بگیرد، این حرف شما درست است. ما نمی‌خواهیم دولت کار مردم و صنف را برعهده بگیرد؛ ما می‌خواهیم دولت فضای حمایتی برقرار کند. ما در دولت دچار کمبود نقدینگی سالم بودیم و در دوره قبل منابعی به سینما وصل شده بود که خودش آلودگی‌هایی به همراه داشت. مثلاً خود آقای افخمی با فارابی یک فیلمی ساختند که درصدی را فارابی مشارکت کرد که خیلی هم زیاد نبود. می‌خواهم بگویم این کار تقویت جریان سینما است و ما به اقتصاد سینما کمک کردیم تا با مشارکت کمک کنیم افرادی مانند آقای افخمی فیلم‌شان را بسازند. ما در فارابی به معنای تصدی فیلم نمی‌سازیم چرا که کارگردان را کارمند خود نمی‌پنداریم‌.

محمدمهدی اسماعیلی گفت: هنرمندان یک نهاد صنفی قدرتمند می‌خواهند که در کنش با حاکمیت امنیت کاری آن‌ها حفظ شود. ما این کار را به شکل دیگری پیش بردیم‌. من در برنامه هفتم یک حکم برای این کار درنظر گرفتم. ما برای اولین بار یک نهاد متعلق به هنرمندان تشکیل دادیم که یک جمع ۷ نفره متشکل از نماینده اصناف، وزارت ارشاد، مجلس است و رئیسش نیز نماینده دادستان کل کشور است. دیگر کسی نمی‌تواند در گوشی بگوید که فلانی نمی‌تواند فیلم بسازد. این موضوع‌ها باید شفاف مطرح شود. در آنجا رسماً از هنرمند دعوت می‌کنند و مشکل را بررسی می‌کنند. یعنی هیأت منصفه مخصوص به اهالی فرهنگ و هنر داریم که در اینجا هیأت منصفه رأی صادر می‌کند. ما برای اولین بار به این سمت رفتیم که شأن اهالی فرهنگ و هنر و رسانه حفظ شود.

آرش خوشخو اظهار کرد: ما یک حکومت ایدئولوژیک داریم و در چنین حکومتی با این همه مدعی نمی‌توان فرهنگ را باز گذاشت. به تعبیر شهید بهشتی حاکمیت و دهه ۶۰ یک دولت دلسوز بود که سینما را در پناه گرفت. این ماجرا با تصدی‌گری منافات دارد.

کمیسیون فرهنگی دولت سیزدهم بهترین همکاران ما بودند

علی مرادخانی گفت: ما در اینجا بحث قانونی می‌کنیم اما جای خالی کمیسیون فرهنگی مجلس احساس می‌شود. آئین‌نامه موقت است و باید پاسخ دهند که چرا کمیسیون فرهنگی مجلس آنقدر فشل است؟

وزیر ارشاد گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی جایگاه سیاست‌گذاری دارد. ما ۲ شورای مهم هنر و شورای فرهنگ داریم که شورای هنر پس از سال ۸۸ این شورا تقریباً تعطیل شد اما ما در این دوره آن را احیا کردیم. مثلاً بنیاد ملی پویانمایی مصوب شورای هنر است. کمیسیون فرهنگی دولت سیزدهم انصافاً بهترین همکاران ما بودند و بحث حدنصاب نرسیدن بحث عدد است. من در اینجا باید از آن‌ها قدردانی کنم که مجلس هرچه ما خواستیم قبول کرد.

اسماعیلی گفت: در جریان کنسرت اصفهان کلی پیامک به ما داده شد که خیلی از آن‌ها را حتی نخواندم چون نمی‌خواستم دل‌چرکین شوم ولی فشارهایی وارد شد. سند ملی موسیقی اعلام شد که دیگر هیچ استانداری حق ورود به مسائل هنری را ندارد به جز وزارت ارشاد، این بازگشت اقتدار وزارت ارشاد است. ما نیازمند تنظیم گری از جنس خود سینما هستیم و متخصص‌ترین افراد را داشته‌ایم که برگرفته از نگاه ما بوده است. آقای خزاعی تهیه‌کننده‌ست، آقای زین‌العابدین مدیر سینمایی بوده اند، آقای حمیدی مقدم کارگردان و مدیر بوده و همه از همین جنس هستند. برخلاف افرادی که قبلاً حتی یک روز هم در سینما و هنر نبودند. آن‌ها حامی معرفی می‌شدند اما ما را ضد جریان سینما و فرهنگ نشان می‌دادند. ما همه را از خود صنف انتخاب کرده‌ایم. این صنف اگر متصدی رسیدگی شود، برخلاف نظر هنرمندان موجب ارتقا خواهد شد و قطعاً به پیشرفت منجر می‌شود. شما موسیقی ما را نگاه کنید. یک موزیسین که خودش هنرمند بوده است در کار است، معاون فرهنگی ما خودش ناشر بوده، معاون مطبوعاتی ما خودش روزنامه نگار بوده است. ما همه افراد را از همان صنف انتخاب کردیم. من زمانی که وزارت ارشاد را تحویل گرفتم در موسیقی ۱۰۰ نفر ممنوع‌الکار بودند. اکنون در سینما حتی یک فیلم توقیفی نداریم و هر پروانه ساختی که دادیم پروانه نمایش نیز دریافت کرد.

آرش خوشخو مطرح کرد: وزارت فرهنگ همانقدر که مراقب هنرمندان است باید مراقب حقوق مخاطب نیز باشد. در این چندسال علیرغم بودجه‌ای که صرف شده است اما فیلم خوب و ماندگاری ساخته نشده است. ما فردی که فیلم خوب را حین مجوز تشخیص دهد کم داریم.

محمدمهدی اسماعیلی گفت: به طور مثال آقای افخمی «صبح اعدام» را برای تاریخ کشور ساختند، «پروین»، «مجنون»، «آسمان غرب» و… برای تاریخ کشور ساخته شده است. ممکن است این فیلم‌ها کم فروخته شود اما باید ساخته شوند؛ اگر ما نبودیم همه فقط فیلم طنز می‌ساختند. نظر من هم همین است که فیلم خوب باید ساخته شود.

اولویت عدالت فرهنگی

بهروز افخمی گفت: اگر وزیر جدید از شما توصیه بخواهد شما چه خواهید گفت؟

وزیر فرهنگ و ارشاد توضیح داد: بحث عدالت فرهنگی بسیار مهم است و ما سینماسیار را از این نظر فعال کردیم. توجه به توسعه زیرساخت و سینماسازی، بحث آموزش و تقویت دفاتر انجمن سینمای جوان ازجمله کارهای مهم است. مصونیت‌های حقوقی هنرمندان باید افزایش پیدا کند و هنرمندان باید احساس امنیت فردی داشته باشند. شما توجه کنید که تولید کاغذ ۴ هزار تن بود اما اکنون به ۱۳۰ هزار تن افزایش پیدا کرده است و تمام نیاز کاغذ کشور را خودمان تأمین می‌کنیم. ما شعارمان ملی شدن صنعت نشر بود که به آن رسیدیم. بنای ما در دولت شهید رئیسی حل مسائل قبل بود که الحمدلله رخ داد. من برنامه فرهنگی را در اختیار آقای پزشکیان قرار داده‌ام و به دوستان کمک خواهیم کرد که انشالله موفق شوند.

میز سینمای جهان به نقد و بررسی فیلم Horizon: An American Saga (۲۰۲۴) پرداخت که با حضور آرش خوشخو، سید حمیدرضا قادری و رضا صدیق بر پا شد.

آرش خوشخو اظهار کرد: احیای سینمای وسترن جدید با فیلم «حتی اگر از آسمان سنگ ببارد» رخ داد. تاف گای از بازیگرانی است که هالیوود نتوانسته در نسل جدید مشابهش را بیابد. این فیلم تابوی سرخپوستان را شکست و با توجه به اینکه فیلم‌های ساخته شده روح مردانه دارد، به سینمای آمریکا برمی‌گردد. واقع‌گرایی به سینمای آمریکا برمی‌گردد که در ۷_۸ سال گذشته گم شده بود.

رضا صدیق درباره فیلم گفت: ژانر وسترن برخاسته از نگاه ریشه استعماری با خواست اشغالگری، نسل‌کشی و ترویج این نگاه است. وسترن از جایی شکل می‌گیرد که استعمار آمریکا را توجیه کند و غصب را با کشف جا به جا می‌کند. وقتی وسترن به اینگونه شکل گرفته و بزرگ شده ما باید تکلیفمان را با آن روشن کنیم. خاستگاه من سینما برای سینما نیست، نگاه من صنعتی فرهنگی است.

حمیدرضا قادری بیان کرد: من با نگاه رضا صدیق مخالف نیستم. من معتقدم فیلم وسترن در ژانر بقا قرار می‌گیرد. چیزی که از آمریکای گذشته برای انسان می‌ماند این است که آن‌ها برای بقا به یک بیابان پناه بردند و برای بقا جنگیدند. وسترن نشان می‌دهد، این کشور که به نظر خود آمریکا، کشور فرصت‌هاست به وسیله خون و جنگ ساخته شده است. برای همین اگر وسترن خوب ساخته شود، مخاطب خود را خواهد داشت.

این قسمت از برنامه «هفت» به مرحوم سعید راد تقدیم شد.