حداد عادل: باید جامعه را از خطر تباه شدن زبان آگاه کنیم

به گزارش 24 آنلاین، نشست خبری روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم فردوسی، با حضور غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی امروز (شنبه، ۲۲ اردیبهشت) در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.

غلامعلی حداد عادل، در این نشست در سخنانی خاطرنشان کرد: زبان فارسی یکی از ارکان هویت ملی ایرانیان است و تا زمانی که ایران بوده، زبان فارسی بوده و تا وقتی که زبان فارسی باشد ایران هم خواهد بود. این زبان یکی از کهن‌ترین زبان‌های زنده دنیا است با ادبیات غنی و فاخر خود و ایران را به همه جهان شناسانده است و این زبان به همه جا کشیده شده است.

او افزود: زبان فارسی، در داخل مرزهای ایران به عنوان زبان مشترک بین همه مردم ایران پذیرفته شده است؛ در واقع از دیرباز مردم ایران با هر زبان مادری‌ای که داشتند، برای گفت‌وگو با یکدیگر زبان فارسی را انتخاب کرده‌اند.

او با بیان اینکه بر اساس اصل ۱۵ قانون اساسی، زبان و خط فارسی، زبان و خط رسمی کشور است، گفت: از سال ۱۳۶۹ که فرهنگستان ادب تأسیس شد و در حال حاضر ۳۴ سال از تأسیس آن می‌گذرد. شأن فرهنگستان، پاسداری از زبان فارسی و عهده گرفتن وظایفی است که از عهده سایر نهاد برنمی‌آید. شئون حاکمیتی مربوط به زبان فارسی از وظایف ذاتی و اصلی فرهنگستان است.

حدادعادل خاطرنشان کرد: از زمانی که ۲۵ اردیبهشت ماه روز پاسداشت فردوسی نامیده شده، مسئولیت اصلی این روز را را برعهده گرفتیم. امسال یک‌گام بلند و جدیدی در این زمینه برداشتیم و  به مناسب ۲۵ اردیبهشت، روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فارسی، این تصمیم را گرفتیم که به جلسه رسمی اکتفا نکنیم؛ سال‌های گذشته صرفا یک جلسه رسمی داشتیم که مسئولان فرهنگستان و مسئولان فرهنگی در آن شرکت و سخنرانی می‌کردند اما امسال علاوه بر مجلس رسمی، از فرصت استفاده کرده و ۲۶ اردیبهشت را هم به دنبال آن آوردیم و رویداد علمی در حوزه زبان و ادبیات فارسی اضافه می‌کنیم؛ به این معنا که گروه‌های خودمان در فرهنگستان، همایش تخصصی در حوزه کار خود در داخل فرهنگستان برگزار کنند.

او ادامه داد: بعدازظهر ۲۵ اردیبهشت ماه بعد از مراسم رسمی، در تالارهای مختلف فرهنگستان شاهد برپایی جلسات تخصصی توسط گروه‌های مختلف فرهنگستان خواهیم بود که در حوزه تخصصی مقاله می‌خوانند. این برنامه نخستین‌بار است که اجرا می‌شود و امیدواریم گام اولی باشد که هر ساله در چنین روزی با دعوت صاحب‌نظران در حوزه زبان فارسی، اجتماعات علمی‌ برپا شود.

حداد عادل در پاسخ به خبرنگار ایسنا درباره اینکه فعالیت‌های فرهنگستان بیشتر علمی بوده و چه تمهیدی برای آوردن این فعالیت‌ها به عرصه عمومی دارد، گفت: یکی از اقدامات ما یافتن معادل فارسی برای اصطلاحات بیگانه در رشته‌های علمی و اصطلاحات اداری است؛ وظیفه اصلی فرهنگستان یافتن معادل درست، سازگار و مناسب است. سی و چهار سال نیز برای یافتن واژه درست فعالیت گسترده داشتیم. گروه واژه‌گزینی بیش از ۵۰ کارشناس واژه‌گزینی دارد و ۱۱۰ گروه علمی متشکل از استادان دانشگاه، زبان‌دانان‌ها با ما همکاری داشتند ‌و ۶۵ هزار واژه تخصصی و عمومی را به تصویب رسانده‌اند و در فرهنگ واژه‌های مصوب منتشر کردیم. در حوزه تخصصی زمانی که تعداد واژه‌های مصوب به هزار واژه برسد، فرهنگ تخصصی آن رشته منتشر می‌شود و زمانی که تعداد به ۳۲ هزار واژه رسید در قالب دانشنامه عرضه می‌شود. 

او خاطرنشان کرد: ترویج واژه‌ها و کاربردی کردن از عهده فرهنگستان برنمی‌آید. ما تولید می‌کنیم و توزیع آنچه تولید می‌شود به عوامل متعددی فرهنگی مربوط است. جامعه باید نسبت به استفاده از زبان فارسی غیرت و تعصبی داشته باشد و از خطر تباه شدن زبان آگاه باشد.

رئیس فرهنگستان ادب فارسی اذعان داشت: قوانین این حوزه تصویب شده است و ما در اجرای قوانین نقشی نداریم. فرهنگستان جایگاهی برای دانشمندان زبان فارسی است که کار علمی می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: اگر شاهد این موضوع هستیم که سردر مغازه‌ها در سطح شهر با قانون مغایرت دارد یا نوشته بسته‌بندی تولیدات و صنایع به‌ویژه خوراکی خلاف قانون است، مایه شرمساری هر ایرانی غیرتمندی است و مشکلی است که در بدو تأسیس فرهنگستان دیده نشده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر اینکه سازوکاری برای ورود در این سطح برای اجرا نداریم، گفت: آسیب‌شناسی وضعیت زبان و تخلفات و صدمه‌هایی که به زبان وارد می‌شود بحث گسترده‌ای است. البته در فرهنگستان اقداماتی ترویجی برای واژه‌های مصوب انجام دادیم که دستورالعمل دارد. 

او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اما از نقش رسانه غافل نشویم‌. رسانه‌ها به کمک زبان فارسی بیایند و واقعیات‌های جامعه را به فرهنگستان و مصوبات فرهنگستان را به مردم منتقل کنند. نمی‌خواهم توپ را به زمین رسانه‌ها بیندازیم، بلکه رسانه‌ها دست و بازوی ما باشند و در امتداد فعالیت‌ها نقش خود را عمل کنند و از ناهنجاری اجرای قانون که صورت می‌گیرند یاد کنند تا ناهنجاری کم شود. 

در این بخش علی یاری، مدیر روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) برای بازنشر واژه‌های مصوب فرهنگستان تشکر و قدردانی کرد.

او همچنین در پاسخ به سؤال ایسنا درباره پاسداشت فردوسی و آوردن شاهنامه به زندگی مردم، گفت: طول تاریخ فردوسی آنقدر که نزد عامه شناخته شده بود، نزد استادان اهل تحقیق مطرح نبود. او شاعری ملی و مردمی بود که نمونه‌اش نقالی است و نقالان روایتگر داستان ایران کهن از زبان فردوسی بودند. امروزه چهره‌هایی جوان در این حوزه ظهور کردند و هنر خاصی هم دارند. روستایی‌ها نیر با شاهنامه اُنس داشتند، برخی شاهنامه را حفظ کردند، در این زمینه‌ها کارهای فراوانی انجام می‌شود اما کافی نیست. جا دارد هم صدا و سیما و فیلمساز مستقل با الهام از شاهنامه، تولیدات رسانه‌ای زیادی داشته باشند، شاهنامه یک خوراک فرهنگی مناسب برای همه ملت‌های فارسی است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب پارسی همچنین درباره فعالیت‌های فرهنگستان برای کودکان ونوجوان گفت: عمده فعالیت ما در این حوزه، تشکیل گروه پژوهشی آموزش زبان و ادبیات فارسی است. کار این گروه بررسی وضعیت آموزش زبان فارسی در کشور است. به نظرم اگر در تربیت معلم زبان فارسی و تألیف کتاب، کارمان را درست انجام بدهیم، از خیلی چیزها پیشگیری کرده‌ایم و نیاز به درمان کمتر می‌شود.

وی ادامه داد: با آموزش و پرورش همکاری خوبی داشتیم. کتاب‌های دوره ابتدایی را بررسی کرده و برای لغات فرنگی که در درس‌های ریاضیات و علوم وجود داشت، معادل فارسی پیدا کردیم. این واژه‌ها را در کتاب ابتدایی و متوسطه گنجانده‌ایم و نوع ارتباط به کمک تألیف کتاب درسی است. 

او در ادامه توضیح داد: همکاری دیگر ما با وزرات آموزش و پرورش این است که بررسی کردیم که در دوره ابتدایی، یک کودک چقدر باید فارسی بداند و چه توانایی‌هایی در این زمینه باید داشته باشد. در این حوزه کار علمی می‌کنیم اما به معنای وسیع کلمه در حوزه کودک و نوجوان در تولید ادبیات کاری نکرده‌ایم و بعید می‌دانم در سال‌های آینده بتوانیم فعالیت‌هایی را در سطح وظایف حاکمیتی ادبیات کودک و نوجوان در فرهنگستان ایجاد کنیم. این زمینه موضوع مهمی است و یکی از علل این که نتوانستیم، در کارمان توسعه‌ای داشته باشیم مشکلات بودجه بوده است.‌ هر کار جدیدی بودجه جدیدی می‌خواهد. در یکی دو سال اخیر در مجلس با نظر مساعد نسبت به بودجه فرهنگستان نگاه شده است. امیدوارم با ادامه مساعدت‌های مجلس، خلأ‌ها رو ببینیم و جبران کنیم.

حداد عادل همچنین درباره اینکه در سینما و تلویزیون کمتر به شخصیت‌های ادبی‌مان پرداخته شده است، گفت: تصور می‌کنم علت اینکه در عرصه سینما و مجموعه تلویزیونی کمتر به زبان و ادبیات فارسی توجه می‌شود، این است که برخی از تهیه‌کننده‌ها و کارگردانان ما چنانچه باید با زبان فارسی آشنا نیستند. باید در دانشکده صدا و سیما و برخی رشته‌های فیلمسازی استعداد ادبی را نشان کنیم و آن‌ها را با عمق ادبیات فارسی آشنا کنیم. در این آشنایی هزار موضوع برای فیلم‌سازی پیدا خواهند کرد. ما بر سر گنج نهان در خرابه‌ای نشسته‌ایم، باید گنج را پیدا و استخراج کنیم. در این صورت جامعه ما را متفاوت می‌کند و خواهیم دید حقایق موجود در ادب فارسی چقدر با مضمون‌های دنیای غرب فرق می‌کند.