اداره کلاس درس از مهم‌ترین مباحث آموزش و پرورش در سال‌های اخیر بوده است. منظور از اداره کلاس درس توسط معلم یعنی داشتن برنامه‌ریزی برای شروع و اتمام کلاس در مدت زمان مشخص است.نگارش طرح درس دارای قوانین خاصی بوده که براساس نوع طرح درس مشخص شده و در انواع قالب‌های روزانه، ماهانه و سالانه نوشته می‌شود.

طرح درس چیست؟

طرح درس به‌عنوان برنامه‌ریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیت‌هایی است که معلم در ارتباط با هدف‌های آموزشی، محتوای درس و توانایی‌های دانش‌آموزان برای مدت زمان مشخص تدوین می‌کند. درواقع، معلمان یک برنامه یا یک چهارچوب منظم و سازمان‌دهی شده برای کلاس خود تنظیم می‌کنند تا فرآیند تدریس و آموزش را هدفمندانه شروع کرده، با نظم هدایت کنند و به موقع به پایان برسانند. به‌علاوه، طرح درس به‌عنوان نقشه راهی برای معلم و دانش‌آموزان به شمار می‌آید که مسیر تدریس و یادگیری را برای آنان مشخص می‌کند.

انواع طرح درس

• طرح درس برای کل کتاب یا طرح سالانه
• طرح درس برای نیم سال تحصیلی
• طرح درس ماهانه
• طرح درس هفتگی
• طرح درس روزانه یا جلسه‌ای
• طرح درس برای هر فصل کتاب

بخش‌های یک طرح درس

• مشخصات کلی
• نوشتن اهداف کلی، جزئی، رفتاری
• وسایل آموزشی
• روش تدریس
• ارزشیابی تشخیصی
• ارائه درس
• ارزشیابی تکوینی

مراحل نگارش طرح درس

جهت نوشتن یک طرح درس روزانه، مراحل و نکات زیر را به ترتیب دنبال می‌کنیم:

1- مشخصات کلی:

ابتدا باید نام درس، موضوع درس، مدت جلسه، شماره طرح درس، نام مدرسه، تعداد دانش آموزان، کلاس و دوره تحصیلی، نام معلم و تاریخ را در بالای صفحه کاربرگ طرح درس نوشته شود.

2- مشخص کردن اهداف کلی، جزیی و رفتاری:

یک معلم آگاه هدفهای کلی و رفتاری موضوعی که قصد تدریس آنرا دارد مشخص می‌نماید.

1-2. هدفهای کلی: یک هدف کلی، یک عبارت واحد است که وضعیت فراگیر را پس از دریافت یک عمل آموزشی توصیف می‌کند . به‌عبارت دیگر هدفهای کلی آموزشی حاوی نتایجی هستند که معلم انتظار دارد، دراثر آموزشی که به دانش آموزان می‌دهد و فعالتیهایی از آنها برای یادگیری به عمل می‌آورند عاید آنان گردد. این قبیل اهداف مهم هستند و در معرض تعبیرهای گوناگون قرار می‌گیرند.

2-2. هدفهای جزیی: هدفهای کلی قابلیتهایی هستند که قرار است فراگیران پس از گذراندن مجموعه‌ای از تجارب یادگیری کسب کنند و چون این هدفها با واژه‌های کلی بیان می‌شوند. معمولاً توضیح بیشتر ضروری است. این توضیح از طریق ارایه مجموعه‌ای از هدفهای جزیی انجام می‌پذیرد.

3-2. هدفهای رفتاری: پس از مشخص نمودن اهداف کلی و تجزیه آن به اهداف جزیی، اهداف رفتاری مطرح می‌گردد. هدفهای رفتاری عبارتند از اعمال، رفتارها، حرکات وآثاری که قابل مشاهده کردن، شنیدن، لمس کردن و قابل سنجش باشند. این قبیل اهداف مشخص می‌سازند که دانش آموزان به هدفهای کلی رسیده‌اند. برای طرح هدفهای رفتاری رعایت چهار ویژگی و مخاطب، فعل رفتاری، شرایط و معیار و درجه، ضروری است.

3- وسایل آموزشی:

انتخاب رسانه‌های مناسب منجربه آموزش مؤثرتر خواهد شد. از یک رسانه آموزشی نمی‌توان در همه موقعیتهای آموزشی استفاده کرد. هر موقعیت آموزشی رسانه خاص خود را طلب می‌کند. بدون توجه به قابلیتهای رسانه‌های آموزشی در موقعیتهای مختلف، نمی‌توان از آنها استفاده مناسبی به عمل آورد.

4- روشهای تدریس:

به منظور نیل به اهداف آموزشی تعیین شده بهره‌گیری از روشهای تدریس و الگوهای تدریس متناسب با هدفهای درس و نوع مطالب و بحث، نوع کلاس، تعداد دانش آموزان و غیره روشها و الگوهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

5- قبل از شروع درس:

پیش از شروع درس جدید چنانچه از قبل تکلیفی برای دانش آموزان تعیین شده است مورد بازدید و بررسی قرار گیرد و برنامه‌های دیگر با صلاحدید معلم انجام می‌گیرد.

6- ارزشیابی تشخیصی:

معلم قبل از شروع درس جدید باید اطمینان حاصل کند که دانش آموزان مطالب درس قبل، به‌خصوص مطالبی که دانستن آنها برای درس جدید پیش نیاز محسوب می‌شود را می‌دانند.. نوع ارزشیابی بستگی به نوع درس و هدفهای درسی می‌تواند از سئوال شفاهی تا آزمون کتبی متغیر باشد توجه به میزان اطلاعات قبلی دانش آموزان، از این بابت که سطح درس دادن براساس آن تنظیم شود، ضروری است.

7- آماده سازی:

به طورکلی هدف از آماده‌سازی عبارت است از تمرکز بخشی حواس فراگیران، معرفی ضمنی غیرمستقیم موضوع درس به ایجاد علاقه و انگیزه و کنجکاوی در دانش آموزان برای یادگیری مطلب جدید.

8- ارائه ی درس:

این قسمت اساس طرح درس را تشکیل می‌دهد و باید به کاملترین وجه تنظیم گردد. درس جدید باید بر پایه دانسته‌ها و تجارب قبلی دانش آموزان طراحی و ارایه گردد، بطوریکه ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده سازی حفظ گردد. مطالب ارایه شده باید دارای پیوستگی و نظم منطقی باشد.

9- فعالیتهای تکمیلی:

انتخاب روش برای انجام فعالیتهای تکمیلی به موضوع و هدف درس بستگی دارد. به‌عنوان مثال، اگر درسی که ارایه می‌شود به جمع‌بندی نیاز دارد معلم باید نوع آن را انتخاب کند، آیا جمع‌بندی را به طور شفاهی انجام می‌دهد و یا به صورتهای دیگر و غیره.

10- ارزشیابی تکوینی:

ارزشیابی تکوینی به معنای ارزشیابی در همه مراحل تهیه برنامه است مانند بازدید دفترهای تمرین به منظور رفع اشکالهای موجود.

سؤالات متداول

1- طرح درس چیست؟
طرح درس یک برنامه ریزی و چهارچوب در خصوص شیوه اداره کلاس درس است که جزئیات آن در متن مقاله توضیح داده شده است.

2- انواع طرح درس کدام ها هستند؟
طرح درس دارای انواع مختلفی است که مهم‌ترین آن‌ها طرح درس روزانه، ماهانه و سالانه است. برای دریافت اطلاعات بیشتر درخصوص هر یک از آن‌ها به مطالعه مقاله زیر بپردازید.

3- نمونه طرح درس را از کجا می‌توان دانلود کرد؟

شما می‌توانید با مراجعه به وبسایت آی طرح درس، تمامی طرح درس های روزانه و سالانه را برای تمامی پایه ها دریافت کنید.
منابع: شهر خبر / جهاد دانشگاهی / ایمنا