اختلال حمله پانیک (Panic Disorder) چیست ؟
اختلال حمله پانیک (Panic Disorder) یک اختلال اضطرابی است که با حملات مکرر و غیرمنتظره‌ای از وحشت یا ترس شدید همراه است. این حملات که به نام حملات پانیک شناخته می‌شوند، بدون هشدار رخ داده و شامل علائم جسمانی و روانی بسیار شدید هستند که می‌توانند زندگی روزمره فرد را مختل کنند.
- حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره: حملات شامل افزایش ناگهانی ترس یا ناراحتی شدید است که ظرف چند دقیقه به اوج خود می‌رسد.
- ترس از حملات بعدی: افراد مبتلا به این اختلال معمولاً نگران تکرار حملات یا پیامدهای آن (مانند از دست دادن کنترل یا "دیوانه شدن") هستند.
- تغییر در رفتار: بسیاری از افراد رفتار خود را تغییر می‌دهند (مانند اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌های خاص) تا از تجربه حملات پانیک جلوگیری کنند.
علائم حمله پانیک
حملات پانیک ممکن است فقط چند دقیقه طول بکشند، اما شدت آن‌ها می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. برخی از افراد ممکن است حتی از حملات پانیک خود بترسند و نگران باشند که حملات بیشتری به‌طور ناگهانی رخ دهند. این نگرانی می‌تواند به اختلالات دیگری مانند هراس اجتماعی یا اختلال اضطراب عمومی منجر شود.
حملات پانیک معمولاً به طور ناگهانی و بدون هشدار رخ می‌دهند و می‌توانند شامل ترکیبی از علائم جسمانی و روانی زیر باشند:
علائم جسمانی:
- تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
- تعریق شدید
- لرزش یا احساس ضعف
- تنگی نفس یا احساس خفگی
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- سرگیجه یا احساس بی‌ثباتی
- تهوع یا درد شکمی
- احساس گرگرفتگی یا لرز
علائم روانی:
- احساس غیرواقعی بودن (Derealization) یا جدا شدن از خود (Depersonalization)
- ترس از مرگ
- ترس از "دیوانه شدن" یا از دست دادن کنترل
علل و عوامل خطر اختلال پانیک
1. عوامل زیستی:
- تغییرات در عملکرد مغز و شیمی مغزی (به‌ویژه در سیستم سروتونین و نوروآدرنالین).
- سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی یا پانیک.
2. عوامل روان‌شناختی:
- استرس یا رویدادهای زندگی پراسترس (مانند از دست دادن عزیز یا تجربه تروما).
- شخصیت‌های کمال‌گرا یا حساس به اضطراب.
3. عوامل محیطی:
- تجربیات منفی دوران کودکی مانند سوءاستفاده یا بی‌توجهی.
- استفاده یا ترک مواد مخدر یا الکل.
چرخه اختلال پانیک
اختلال پانیک اغلب به دلیل چرخه ترس شکل می‌گیرد:
- یک حمله پانیک اولیه: معمولاً به صورت تصادفی یا در شرایط پراسترس رخ می‌دهد.
- ترس از حمله‌های بعدی: فرد مدام نگران تکرار حمله است.
- افزایش حساسیت به علائم جسمانی: حتی علائم خفیف مانند تپش قلب باعث ترس و شروع حمله جدید می‌شود.
- اجتناب از موقعیت‌ها یا مکان‌ها: فرد ممکن است از مکان‌هایی که فکر می‌کند حمله پانیک رخ می‌دهد اجتناب کند.
تشخیص اختلال پانیک
معیارهای تشخیصی براساس DSM-5:
- حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره.
- حداقل یک ماه نگرانی مداوم درباره:
- وقوع حملات آینده.
- پیامدهای حملات (مانند از دست دادن کنترل یا مرگ).
- تغییر رفتار قابل توجه (مانند اجتناب از فعالیت‌ها یا موقعیت‌های خاص).
تفاوت اختلال پانیک با حملات پانیک منفرد
- اختلال پانیک: فرد به طور مکرر حملات پانیک را تجربه می‌کند و از حملات آینده یا تغییرات رفتاری رنج می‌برد.
- حملات پانیک منفرد: ممکن است در شرایط خاص رخ دهد اما لزوماً به اختلال پانیک منجر نمی‌شود.
درمان اختلال پانیک
درمان شامل ترکیبی از روان‌درمانی، دارودرمانی و تغییر سبک زندگی است.
1. روان‌درمانی:
- رفتاردرمانی شناختی (CBT):
- شناسایی و تغییر الگوهای فکری منفی.
- آموزش تکنیک‌های مواجهه با موقعیت‌های محرک.
- درمان بسیار مؤثر برای اختلال پانیک است.
- مواجهه‌درمانی:
- فرد به تدریج در معرض موقعیت‌های تحریک‌کننده حملات قرار می‌گیرد تا حساسیت او کاهش یابد.
2. دارودرمانی:
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI): مانند فلوکستین، سرترالین و سیتالوپرام.
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI): مانند ونلافاکسین.
- بنزودیازپین‌ها:
(مانند آلپرازولام و دیازپام) برای موارد حاد، اما به دلیل خطر وابستگی باید محدود شوند.
3. تغییر سبک زندگی:
- ورزش منظم: کاهش اضطراب و بهبود خلق‌وخو.
- مدیریت استرس: تمرین‌های مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق.
- اجتناب از کافئین و مواد محرک: این مواد می‌توانند علائم را تشدید کنند.
- خواب کافی: برای حفظ تعادل عاطفی.
دیگر نکات مهمی که باید بدانید
- بسیاری از افراد با درمان مناسب بهبود می‌یابند.
- تداوم درمان (خصوصاً روان‌درمانی) برای جلوگیری از بازگشت علائم حیاتی است.
- پشتیبانی از سوی خانواده و دوستان به کاهش استرس و نگرانی کمک می‌کند.
اختلال پانیک یک وضعیت قابل درمان است که نیازمند توجه و مداخله حرفه‌ای است. اگر شما یا کسی که می‌شناسید از این اختلال رنج می‌برید، مراجعه به یک روان‌شناس یا روان‌پزشک اولین گام مهم برای بازگشت به زندگی عادی است.
منبع خبری: healthday.news , www.nhs.uk