رد ادعای قائم مقام بنیاد ملی نخبگان؛ رصدخانه مهاجرت: تمایل ۵۰ درصدی پزشکان به مهاجرت/ افزایش ۲۴ درصدی مهاجرت پزشکان به آمریکا
چند سالی است که زنگ‌های هشدار مهاجرت پزشکان و کادر سلامت به صدا درآمده است، اما واکنش قائم مقام بنیاد ملی نخبگان مانند فردی است که آشغال‌ها را در زیر فرش پنهان می‌کند.هرچند آمار دقیقی از میزان مهاجرت‌ها وجود ندارد اما پژوهش‌هایی که توسط نهادهای مختلف از جمله رصدخانه مهاجرت ایران صورت گرفته است، خلاف ادعای قائم مقام بنیاد ملی نخبگان را اثبات می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری 24، سید سلمان سیدافقهی، در تازه‌ترین اظهارات خود علاوه براینکه از تفاهم با پلیس برای برخورد با دفاتر مهاجرتی و جلوگیری از مهاجرت سازمان یافته نخبگان خبر داد، بحران افزایش آمار مهاجرت را فضاسازی رسانه‌ای دانست و ادعا کرد: «براساس آمار مجمع جهانی اقتصاد که در حوزه مهاجرت معروف است، نسبت پزشکانی که در چندسال گذشته از کشور مهاجرت کرده نسبت به کل پزشکان، نه تنها رشد پیدا نکرده بلکه سیر نزولی داشته است و این یک آمار بین المللی است... با استناد به همین آمار در حوزه مهاجرت پزشکان ما بحران نداریم. مهاجرت داریم، اما نکته اینجاست که این مهاجرت نسبت به قدیم افزایش پیدا نکرده است.»
مسئله مهاجرت پزشکان امر تازه‌ای نیست؛ از گذشته هم پزشکان برای تکمیل تحصیلات خود مهاجرت می‌کردند و پس از گذراندن دوره‌هایی به کشور باز می‌گشتند اما آنچه طی سال‌های اخیر شدت گرفته، مهاجرت دائم و بی‌بازگشت کادر سلامت، از دانشجو، پرستار و انترن گرفته تا پزشکان متخصص است. قائم مقام بنیاد ملی نخبگان درحالی از سیر نزولی روند مهاجرت پزشکان سخن گفته که بر اساس آنچه رصدخانه مهاجرت ایران در شهریور ماه امسال اعلام کرده است، درخواست بیش از چهار هزار نفر برای عدم سوءپیشینه پزشکی در سال۱۴۰۰، انتشار خبر افزایش ۳۰۰ درصدی مهاجرت پزشکان در دوران کرونا و مهاجرت ۱۵ هزار پزشک عمومی در طول چهار سال، نشان‌دهنده اوج تمایل قشر پزشک برای مهاجرت از ایران است.
هرچند آمار دقیقی از میزان مهاجرت‌ها وجود ندارد اما پژوهش‌هایی که توسط نهادهای مختلف صورت گرفته است، خلاف ادعای قائم مقام بنیاد ملی نخبگان را اثبات می‌کند.
افزایش ۲۴ درصدی مهاجرت پزشکان به آمریکا
براساس آخرین آماری که رصدخانه مهاجرت ایران در امسال منتشر کرده است، مهاجرت پزشکان ایرانی به آمریکا افزایش ۲۴ درصدی داشته است. در سال ۲۰۲۱، ایران با مجموع ۳۶ هزار کادر بهداشت و درمان و با افزایش ۷ هزار نفری نسبت به سال ۲۰۱۸ در رتبه شانزدهم در میان کشورهایی با بیشترین نیروی انسانی شاغل در بخش بهداشت و درمان ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ ایران در رده بیست و یکم قرار داشته است. از این ۳۶ هزار نفری که فقط در آمریکا در بخش درمانی مشغول به کار هستند، ۲۷ هزار نفر آنان در مشاغل تخصصی و حرفه‌ای پزشکی مشغول به کار هستند. همچنین ایران با ۸ هزار پزشک و جراح مهاجر در آمریکا، در رتبه هفتم قرار دارد.
رصدخانه مهاجرت: ۵۰ درصد پزشکان به دنبال مهاجرت هستند
همچنین بر اساس آخرین پیمایشی که رصدخانه مهاجرت در دی ماه سال گذشته درباره میزان تمایل، تصمیم و اقدام به مهاجرت حوزه سلامت منتشر کرد، نیمی از شرکت‌کنندگان تمایل زیاد و بسیار زیاد به مهاجرت داشتند. نکته مهم‌تر در این پیمایش این است که بیش از یک سوم افراد شرکت‌کننده حتی تمایل به کار در مشاغل غیرتخصصی و پایین‌تر در خارج از کشور را داشتند. به عبارتی نیروهای آموزش‌دیده، پس از سال‌ها تحصیل ترجیح می‌دهند در مشاغلی به جز آنچه برای آن زحمت کشیده و آمادگی دارند و حتی در رده‌های پایین‌تر مشغول به کار شوند، اما از ایران بروند.
از مهاجرت پزشکان و متخصصان آمار متفاوتی وجود دارد اما آنچه میان همه آنها مشترک است، روند صعودی مهاجرت این قشر از جامعه است. خرداد ماه امسال دنیای اقتصاد آمار مهاجرت پزشکان و متخصصان از ایران را حدود ۱۶ هزار نفر طی ۴ سال اعلام کرده است. طبق اعلام این روزنامه ظرف یکسال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب مهاجرت کرده‌اند. در همین مدت ۳۰ هزار کادر درمان از دانشکده‌های علوم پزشکی درخواست good standing یا «نداشتنِ سوءپیشینه» داشته‌اند که مقصدشان عمان بوده است. همچنین ظرف چهار سال گذشته ۱۶ هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند.
در همان مقطع زمانی، حسینعلی شهریاری رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز آمار دیگری ارائه داد: «در دو سال اخیر نزدیک به ۱۰ هزار پزشک که عمده آنها افراد متخصص و فوق تخصص بوده‌اند گواهی گود استندینگ دریافت کرده اند و این می تواند رشته های تخصصی و فوق تخصصی ما را در بسیاری از رشته ها در سال‌های آینده از نیروی انسانی خالی کند.»
محمد رئیس‌زاده رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران نیز در جلسه‌ای که خرداد ماه به منظور بررسی چالش‌ها و راهکارهای تدبیر مهاجرت نخبگان تشکیل شده بود، بیان کرد که آمار مهاجرت پزشکان و متخصصان، جوسازی یا دروغ‌پراکنی نیست و در حال حاضر به شدت به نیروی انسانی در حوزه بهداشت و درمان نیاز داریم و در صورت مهاجرت، جایگزین کردن این افراد، کار سخت و هزینه‌بری است. او در ادامه عنوان کرده بود: «پزشکان ما مهاجرت می‌کنند، چراکه شرایط ادامه کار در رشته پزشکی در کشور را مناسب نمی‌بینند و به دلیل غیرواقعی بودن تعرفه‌ها و سختی‌های گذراندن طرح و عدم استقبال از ادامه تحصیل و گرفتن تخصص، خروج از کشور را گزینه مناسبی می‌دانند.»
به گفته این مسئول در حال حاضر به دلیل عدم استقبال پزشکان از ادامه تحصیل در رشته‌های تخصصی و فوق تخصص ممکن است در سال‌های آینده با بحران کمبود متخصص مواجه شویم و ناچار شویم بیماران را برای ادامه درمان به کشور‌های دیگر بفرستیم.
رضا لاری‌پور، مدیر کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی در مرداد ماه امسال با بیان اینکه میزان مهاجرت پزشکان عمومی در سنوات گذشته بیشترین میزان بوده است در حالی که امروز متخصصان، فوق تخصصها و فلوشیپ‌ها مهاجرت می‌کنند، گفت: «اکنون تقریبا دو برابر سال‌های پیشین، شاهد درخواست‌ها برای مهاجرت هستیم و میانگین سنی این مهاجران از ۲۵ سال به ۳۵ سال رسیده است.»
او همچنین تاکید کرده بود که این مهاجرت اختصاص به پزشک، دندان‌پزشک و داروساز ندارد و سایر حرفه‌های پزشکی نظیر ماما، پیراپزشک، فیزیوتراپ، بینایی‌سنج و سایر شاغلین حرفه پزشکی در زمره مهاجرین قرار گرفته‌اند.
روزنامه فرهیختگان نیز در گزارشی که خرداد ماه امسال منتشر کرد درباره افزایش آمار مهاجرت پزشکان نوشت: «طبق اطلاعاتی که به دست «فرهیختگان» رسیده، تعداد مهاجرت پزشکان و متخصصان در سال ۱۴۰۱ به عددی بالاتر از ۶ هزار و ۵۰۰ نفر رسیده است که نزدیک به ۲ هزار و ۳۰۰ نفر از آنها از پزشکان متخصص هستند. مهم‌تر اینکه آمار مهاجرت پزشکان و متخصصان در سال ۹۸ چیزی حدود ۲ هزار و ۵۰۰ نفر بوده و چیزی نزدیک به ۶۱۱ متخصص بین مهاجران حوزه بهداشت و درمان قرار داشتند.»
شاید این جمله که «ایران بهشت پزشکان است»، در گذشته جمله منطبق با واقعیت بود اما برای شرایط کنونی صدق نمی‌کند. کادر سلامت تنها با بحران مهاجرت مواجه نیست بلکه شرایط برای آنان چنان نفس‌گیر شده است که آن‌هایی هم که می‌مانند و مهاجرت نمی‌کنند، دست به خودکشی می‌زنند. وحید شریعت، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران به تازگی اعلام کرد که بر اساس تحقیقی که در سال ۱۴۰۱ بر روی تعدادی از رزیدنت‌ها انجام شد، حدود ۳۰ درصد دستیاران پزشکی به خودکشی فکر کرده‌اند.
او همچنین عنوان کرد: «آماری که سازمان نظام پزشکی اعلام کرده نشان می‌دهد در یکسال گذشته ۱۶ دستیار تخصصی خودکشی کرده‌اند البته وزارت بهداشت حتما آمار دقیق‌تر و بیشتری دارد اما متاسفانه این آمار را محرمانه می‌دانند و اعلام نمی‌کنند. اشکال مهمی که در کشور وجود دارد این است که هر زمان مشکلی پیش می‌آید قبل از هر کاری آمارها را محرمانه می‌کنند یا سریع تکذیب می‌کنند. شاخص آمار خودکشی بر مبنای تعداد در صدهزار نفر در سال است. اگر آمار ۱۶ خودکشی موفق رزیدنت‌ها را در یکسال اخیر مبنا قرار دهیم. با توجه به جمعیت حدود ۱۵ هزار نفری رزیدنت‌های کشور آمار خودکشی رزیدنت‌ها در ایران حدود ۱۰۰ در صدهزار نفر می‌شود. این آمار در جمعیت عمومی بر اساس آمار رسمی پزشکی قانونی ۶.۵ در صد هزار نفر است البته تخمین‌های غیر رسمی این میزان را حدود ۱۰ در صدهزار نفر نشان می‌دهد.»