تاثیر توافق راهبردی ۲۰ ساله ایران و روسیه بر مذاکرات با اروپا چیست؟
یک کارشناس مسائل اروپا گفت: دور جدید رایزنی‌هایی که اخیرا میان ایران و سه کشور اروپایی برگزار شده در این زمینه بسیار اهمیت دارد و تداوم این گفت‌وگو‌ها می‌تواند به رفع این سوءتفاهم‌ها بالاخص در حوزه همکاری نظامی ایران با روسیه کمک کند.
به گزارش 24 آنلاین، مرتضی مکی در پاسخ به این سوال که امضای توافق راهبردی 20 ساله میان ایران و روسیه همزمان با آغاز به کار رسمی دولت دوم ترامپ و نیز آغاز مذاکرات تهران و تروییکای اروپایی چه معنایی می‌تواند داشته باشد، گفت: در ابتدا باید گفت سفر آقای پزشکیان به روسیه، سفری بود که از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی شده بود و به طور قطع با توجه به اهداف سیاسی بلندمدت ایران و روسیه، به ویژه در زمینه تمدید توافق راهبردی تهران و مسکو، اهمیت ویژه‌‌ای دارد. باید توجه داشت که این سفر در آستانه بازگشت مجدد ترامپ به کاخ سفید می‌تواند پیام‌های سیاسی مهمی برای امریکا و کشورهای اروپایی داشته باشد
به باور مکی این اهمیت از آن جهت است که ایران برای هر دو گزینه خود را آماده کرده است؛ هم مقاومت حداکثری و هم پیشبرد مذاکرات برای رفع تحریم‌ها و احیای برجام. این نکته از آنجایی مهم است که پیش از این، آقای عراقچی در سفر به پکن با وانگ ئی، همتای چینی خود درباره اجرای توافق ۲۵ ساله تهران و پکن گفت‌وگو کرده بود. این سفر آقای عراقچی و سفر آقای پزشکیان به روسیه از یک طرف می‌تواند نشانه‌ای از تلاش ایران برای ایجاد توازن در روابط با دولت‌های غربی و همچنین روسیه و چین باشد و از طرفی دیگر نیز مورد توجه است و ان اینکه اگر امریکایی‌ها بخواهند سیاست موسوم به فشار حداکثری را مجددا در پیش بگیرند، لازم است از روسیه و چین اطمینان حاصل شود که با وجود این فشارهای تحمیلی واشنگتن به تهران، دو کشور در مراودات خود با ایران تحت تاثیر اقدامات تهاجمی امریکا قرار نگیرند.
مکی در ادامه گفت: در شرایط کنونی چین و نیز روسیه به طور جدی تحت تحریم‌های امریکا قرار گرفتند و شرایط به گونه‌ای نیست که این دو کشور بخواهند مانند سابق از کارت ایران به نفع خود استفاده کنند. بنابراین ایران نیز نباید روابط خود را به گونه‌ای با روسیه و چین پیش ببرد که این همکاری‌ها یک‌طرفه و مبهم باشد و در نهایت منجر به دادن امتیازات بیشتری از سوی تهران شود.
این کارشناس مسائل اروپا در ادامه خاطرنشان کرد: به نظر میرسد پیامی که ایران از طریق این توافق راهبردی به امریکا و اروپا ارسال می‌کند این است که تهران به دنبال روابطی متوازن با شرق و غرب است و این موضوع قطعا نیز مورد توجه شخص ترامپ قرار خواهد گرفت، چراکه طبیعی است امریکا و همچنین اروپا نمی‌خواهند محور ایران، چین و روسیه همچنان در مسیر همگرایی ادامه پیدا کند و از طرفی تضعیف این محور سه‌گانه می‌تواند به احیای توافق برجام و پیشبرد مذاکرات ایران با اروپا و غرب در حوزه‌های دیگر کمک کند. ایران به دنبال تقویت موقعیت خود در این معادلات پیچیده است و تلاش می‌کند تا از فرصت‌‌های موجود به بهترین شکل بهره‌برداری کند.
مکی در پاسخ به دیگر سوالی در این باب که آیا این احتمال وجود دارد که رویکرد اتحادیه اروپا تحت تاثیر این توافق تهاجمی‌تر شود یا خیر، گفت: واقعیت این است که از زمان حمله روسیه به اوکراین طی سه سال گذشته ایران هزینه‌های زیادی را به دلیل ادعاهایی که درخصوص همکاریهای نظامی با روسیه مطرح می‌شده، پرداخت کرده است. ادعاهایی از قبیل همکاری پهپادی میان تهران و مسکو و همچنین ادعای ارسال موشک‌های بالستیک به روسیه. هر چند که این ادعاها توسط مقامات ایرانی رد شده و حتی رییس‌جمهور اوکراین صراحتا خلاف مواضع اتحادیه اروپا منکر چنین ادعایی شده است.
به باور مکی این در حالی است که اروپایی‌ها در شرایط کنونی به واقع دنبال صحت سنجی روایت‌های ادعایی مانند همکاریهای نظامی تهران و مسکو نیستند بلکه آن را بهانه‌ای برای اعمال فشارهای مکرر خود به ایران قرار داده‌اند. بنابراین مساله همکاری نظامی ایران و روسیه باید در این راستا مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرد.
مکی در ادامه گفت: دور جدید رایزنی‌هایی که اخیرا میان ایران و سه کشور اروپایی برگزار شده در این زمینه بسیار اهمیت دارد و تداوم این گفت‌وگو‌ها می‌تواند به رفع این سوءتفاهم‌ها بالاخص در حوزه همکاری نظامی ایران با روسیه کمک کند.
مکی در ادامه تاکید کرد که گفته می‌شود که در بخشی از توافقنامه راهبردی ایران و روسیه به همکاریهای نظامی - امنیتی طرفین اختصاص داده شده است. با این حال، به احتمال زیاد نه ایران و نه روسیه تمایلی به افشای جزییات این بخش از این توافق نخواهند داشت. در عین حال همواره گمانه‌‌زنی‌هایی درخصوص ارسال جنگنده‌های سوخو-۳۵ و همچنین پدافند موشکی اس- ۴۰۰ به ایران مطرح بوده است. هرچند که تاریخ‌هایی برای ارسال این سلاح‌ها به ایران مشخص شده، اما مسکو در این زمینه به وعده‌های خود عمل نکرده است.
به باور این کارشناس مسائل اروپا اکنون اما با توجه به شرایط سیاسی کنونی و تنش‌‌های موجود میان مسکو و غرب، به نظر میرسد که ایران نیز نمی‌خواهد همکاریهای نظامی خود با روسیه را دچار اختلال کند. اما در هر صورت، حساسیت در غرب نسبت به همکاریهای نظامی ایران و روسیه وجود دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. اما این کارتی است که دراختیار ایران وجود دارد و می‌تواند به بهترین شکل ممکن در قبال امریکا و اروپا از آن استفاده کند.
به باور مکی اما گزاره دیگری نیز وجود دارد و ان این است که همکاریهای اقتصادی ایران و غرب به همان میزان می‌تواند امیدهایی را ایجاد کند که غربی‌ها بتوانند از تقویت محور سه‌گانه ایران و روسیه و چین جلوگیری کنند. ایران می‌تواند از این روابط به نفع خود بهره‌برداری کند و در عین حال سعی کند تا از فشارهای سیاسی و اقتصادی غرب کاسته شود.
اما به اعتقاد این کارشناس مسائل اروپا باید منتظر بمانیم تا ببینیم چه سیگنال‌هایی میان تهران و واشنگتن طی روزها و ماه‌های اخیر رد و بدل خواهد شد و در نهایت ترامپ در قبال ایران از چه رویکرد پیروی می‌کند؛ سیاست موسوم به فشار حداکثری یا بهبود روابط برمبنای مدیریت تنش‌ها.
مکی در ادامه گفت‌وگوی خود با «اعتماد» خاطرنشان کرد: هر یک از این دو رویکرد محقق شود روابط تهران و مسکو نیز در واکنش به سیاست‌های امریکای تحت رهبری ترامپ تحت تاثیر قرار گرفت. این گزاره در مورد چین نیز قابل استناد است. به عبارتی سیاست‌های ترامپ در قبال چین نیز به همان نسبت تنظیم خواهد شد.
مکی در پاسخ به سوال دیگری در این باب که با وجود اختلافات عمیق ژئوپلیتیکی و بعضا تضاد منافعی که میان تهران و مسکو در عرصه‌های مختلف وجود دارد این توافق چقدر قابلیت اجرا دارد، گفت: واقعیتی که وجود دارد این است که همواره این انتقاد نسبت به نوع مراودات ایران و روسیه وجود داشته که روسیه با پیگیری سیاست‌های بعضا متناقض مشخصا در قفقاز و همچنین در خاورمیانه، سیاست‌هایی در تضاد با منافع ایران را پیگیری کرده است. همچنان این ادعا از سوی تحلیلگران مطرح است که این بازیگر به ویژه در اختلافات سیاسی‌اش با دیگر کشورها بعضا از ایران به عنوان یک کارت بازیگری استفاده کرده است.
به باور مکی با این حال، باید به این نکته توجه کرد که جمهوری اسلامی ایران در موقعیتی قرار دارد که گزینه‌های محدودی دراختیار دارد و ناگزیر به انتخاب بین همین گزینه‌های محدود است. لحاظ این گزاره و به عبارتی اختلافاتی که میان سیاست‌های روسیه و ایران در منطقه قفقاز و خاورمیانه وجود دارد ممکن است بر روابط آتی تهران و مسکو سایه بیفکند و نمی‌توان این این معضل را نادیده گرفت.
مکی اما در ادامه گفت که به نظر میرسد ایران با توجه به شرایط و محدودیت‌هایی که دارد، تلاش می‌کند با وجود این تنش‌ها و اختلافات، روابط بلندمدت خود را با روسیه تنظیم کند.
این کارشناس مسائل اروپا در پایان گفت‌وگوی خود تاکید کرد که توجه داشته باشید ایران در این موضوع یعنی توافق راهبردی 20 ساله ملاحظات خاص خود را دارد. به عبارتی روس‌ها انتظار داشتند که ایران الحاق کریمه به خاک روسیه را رسمیت بشناسد، اما ایران این موضوع را نپذیرفت. این موضوع نشان می‌دهد که ایران تلاش می‌کند ملاحظات خود را در روابط با روسیه لحاظ کند و با توجه به این ملاحظات، گسترش مناسبات خود را با این کشور تنظیم کند.