نقش انتظارات تورمی در اقتصاد ایران؛ چاشنی تورم چیست؟

به گزارش پایگاه خبری 24، با استفاده از داده‌های بانک مرکزی می‌توان روند تغییرات پول و شبه‌پول را مورد بررسی قرار داد. این متغیرهای پولی دو جزء نقدینگی هستند و نقدینگی هم ریشه تورم است. آمار نقدینگی و اجزای آن تا مهر ماه موجود است. در این ماه حجم نقدینگی به 7 هزار و 177 هزار میلیارد تومان رسید که از این مقدار یک هزار و 745 هزار میلیارد تومان آن پول و 5 هزار و 432 هزار میلیارد تومان آن شبه‌پول بوده است.

در این گزارش روند رشد ماهانه و سهم این متغیرهای پولی از ابتدای دولت سیزدهم مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود کاهش رشد ماهانه پول و شبه پول، از ابتدای این دولت تا ماه مهر سال جاری، سهم پول از نقدینگی به طور کلی روندی افزایشی را داشته در حالی که سهم شبه‌پول نزولی بوده به طوری که سهم پول از کل حجم نقدینگی در کشور در ماه مهر برابر با 24.3 درصد و سهم شبه‌پول برابر با 75.7 بوده است.

علت این تغییر این است که وقتی انتظارات تورمی و نااطمینانی در اقتصاد افزایش یابد، افراد شروع به خارج کردن پول از سپرده‌های بلندمدت خود کرده تا آن را در بازارهای دیگر مثل طلا، ارز یا مسکن سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین سهم پول از نقدینگی افزایش و سهم شبه‌پول از نقدینگی کاهش می‌یابد. 

پول و شبه‌پول دو رکن نقدینگی

نقدینگی پولی است که توسط بانک‌ها خلق می‌شود. این نهادهای مالی سپرده‌های خود را در چرخه وام‌دهی به گردش می‌اندازند و به این ترتیب پول بیشتری خلق می‌شود که به مجموع آن نقدینگی گفته می‌شود. حجم نقدینگی در مهر امسال برابر با 7 هزار و 177 میلیارد تومان بوده است.

نقدینگی از دو جزء تشکیل می‌شود؛ پول و شبه پول. پول تمام سکه و اسکناسی است که در دست مردم است به اضافه سپرده‌های جاری آن‌ها. اما به پولی که در سپرده‌های مدت‌دار و پس‌انداز نگه‌داری می‌شود شبه‌پول گفته می‌شود. بنابراین روشن است که پول درجه یا سیالیت نقدینگی بیشتری دارد یعنی هر لحظه می‌تواند برای پرداخت مورد استفاده قرار گیرد. در حالی که شبه‌پول در لحظه نمی‌تواند خرج شود. به عبارت دیگر هرچه سهم پول از نقدینگی بیشتر باشد به معنی سیالیت بیشتر نقدینگی است.

هرچه سیالیت نقدینگی بیشتر باشد موجب می‌شود نقدینگی راحت‌تر بین بازارها حرکت کند و با سرعت بالاتری تقاضا ایجاد کند که در نتیجه این سیالیت سبب می‌شود پول نسبت به شبه‌پول نقش بیشتری در ایجاد تورم داشته باشد. موضوعی که با استفاده از آمار ماه‌های اخیر این متغیرهای پولی قابل بررسی است.

کاهش رشد ماهانه پول، شبه‌پول و نقدینگی در دو سال اخیر

 بانک مرکزی از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم سیاست پولی انقباضی را در دستور کار قرار داد تا بتواند از رشد نقدینگی را کم کند و تورم را مهار کند. این سیاست نتایج خود را نشان داد و رشد ماهانه نقدینگی از 3.7 درصد در شهریور 1400 به 1.1 درصد در مهر امسال رسید. این کاهش رشد درمورد پول و شبه‌پول نیز دیده می‌شود به طوری که رشد ماهانه پول از 4.4 درصد در ابتدای دولت سیزدهم به منفی 2.5 درصد در مهر 1402 رسید. رشد ماهانه شبه‌پول نیز از 3.6 درصد در شهریور 1402 به 2.3 درصد در مهر سال جاری رسید.

 کاهش رشد نقدینگی، پول و شبه‌پول در این مدت در حالی است که سهم پول رشد کرده و سهم شبه‌پول کاهش یافته است.

افزایش 4.3 درصدی سهم پول از نقدینگی در دو سال

 بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم پول از کل نقدینگی در آغاز دولت سیزدهم یعنی شهریور 1400 برابر با 20.1 درصد بوده که در مهر 1402 به 24.3 درصد رسیده است. افزایش سهم پول به این معناست که پولی که در حساب‌های بانکی بلندمدت حبس شده بود از این حساب‌ها خارج شده و در دسترس قرار گرفته است. بنابراین با افزایش سهم پول سهم شبه‌پول کاهش می‌یابد. مطابق آمار بانک مرکزی سهم شبه‌پول در آغاز دولت سیزدهم برابر با 79.9 درصد بوده که در مهر امسال به 75.7 درصد رسیده است. بنابراین در این دو سال 4.3 درصد از سهم شبه‌پول کم شده و به سهم پول اضافه شده است.

 علت این تغییر این است که وقتی انتظارات تورمی و نااطمینانی در اقتصاد افزایش یابد، افراد شروع به خارج کردن پول از سپرده‌های بلندمدت خود کرده تا آن را در بازارهای دیگر مثل طلا، ارز یا مسکن سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین سهم پول از نقدینگی افزایش و سهم شبه‌پول از نقدینگی کاهش می‌یابد. موضوعی که در دو سال ابتدایی دولت سیزدهم نیز مطابق آمار رخ داده است. خروج پول از حساب‌هاب بانکی و ورود آن به بازارهای دیگر برای سرمایه‌گذاری نیز به معنای رشد تقاضای پول است که ایجاد تورم می‌کند. بنابراین می‌توان گفت یک علت تورم بالای ماه‌های اخیر افزایش سهم پول است.