ابراهیم سماوی

در آینده­ای نه چندان دور با گسترش فناوری­های مالی(FinTech)  تحولات شگرفی در نظام پولی کشورها و بین المللی ایجاد خواهد شد. یکی از این فناوری­های جدید، ارزهای مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک است که تحت عنوان رمزارزها شناخته می­شوند. بیت کوین که در سال ۲۰۰۸ توسط گروهی از برنامه­نویسان با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو معرفی شد، اولین رمزارز در جهان است، که در ابتدا به عنوان جایگزینی جهت پول­های فیات تحت حمایت دولت­ها معرفی شد. سازندگان بیت­کوین در مقاله­ای با عنوان “سیستم نقد الکترونیکی همتا به همتا” با اشاره­ای به بحران مالی سال­های ۲۰۰۷-۲۰۰۸ انتقادی بر سیستم­ها و نهادهای پولی متمرکز کردند و دولت­ها را فاقد صلاحیت جهت خلق پول (انتشار پول) دانستند. بیت­کوین به عنوان محبوب­ترین رمز ارز در روزهای اولیه خود در سال ۲۰۰۹ قیمتی کمتر از یک سنت را داشت و با توجه به معرفی فناوری زنجیره بلوکی و همچنین مزایایی که به همراه داشت به مرور زمان توجه بسیاری از افراد جهان را جلب کرد و در دسامبر ۲۰۱۷ قیمتی نزدیک به ۱۸۰۰۰ دلار را تجربه کرد.

در ادبیات نوین مالی رمزارزها را به عنوان یک دارایی مالی در نظر می­گیرند زیرا ویژگی اصلی ارزها ثبات قیمت نسبی است اما رمزارزها همانطور که در شکل بالا مشخص است، دارای نوسانات قیمتی زیادی می­باشند. مزایایی همچون نقل و انتقال وجه به صورت اختیاری، انجام معاملات غیر قابل فسخ و برگشت ناپذیر، تسریع در انجام مبادلات، کاهش هزینه تراکنش های برون مرزی، حذف واسطه گری و نقش پررنگ بیت کوین و پول های مجازی در مسائلی همچون موضوعات اجتماعی و جمع سپاری باعث استقبال جامعه از این وجوه فناورانه شده است. می­توان گفت این نقطه­ی عطفی در تاریخ بشر بود. زیرا برای اولین بار بشر به تکنولوژی دست یافته بود که با استفاده از آن می­توانست کالای ارزشی را بدون نیاز به اعتماد شخص ثالث جابجا کند. از آن جا که تمام کد های کامپیوتری ارائه شده منبع باز بودند و همه به آن دسترسی داشتند، همه چیز کاملاً شفاف بود و چیزی پشت پرده وجود نداشت. همچنین منطق خلق بیت کوین به این صورت است که با صرف هزینه سخت افزاری و انرژی برق، به وجود می­آید.

پدیده زنجیره بلوک و رمزارزها دارای مزایا و فرصت­های بسیار زیادی بالاخص در حوزه مالی و کارآفرینی می­باشد که عدم توجه به این مورد موجب از دست رفتن فرصت­های شگرفی می­شود. همچنین با توجه به اینکه ایران در موقعیت تحریم قرار دارد اهمیت این مبحث دو چندان می­شود. در ادامه به فرصت­های اقتصادی نهفته در این پدیده اشاره می­شود:

۱) رمزارزها به عنوان واسط پرداخت: رمزارزها می­توانند به عنوان ابزاری برای پرداخت، تحریم­های سیستم بانکی را خنثی کنند. به علت اینکه رمزارزها متمرکز نیستند هیچ کشور و نهادی نمی­تواند جلوی تبادلات آن­ها را بگیرد. دریافت پول حاصل از صادرات به علت تحریم­های بانکی برای ایران هزینه­های زیادی را تحمیل می­کند که با استفاده از رمزارزها، این هزینه­ها بسیار کاهش خواهد یافت. بانک مرکزی در پیش نویس منتشر شده در بهمن ماه “الزامات و ضوابط رمزارزها”، تاکید دارد که گسترش استفاده از رمزارزها تأثیرات بالقوهای بر سیاست­های پولی و ارزی کشور خواهد داشت.

۲) استخراج رمزارزها: هزینه عمده استخراج رمزارزهایی همانند بیت کوین شامل بهای برق مصرفی توسط دستگاه­های استخراج یا همان ماینرها است. با عنایت به این مسئله که بهای تمام شده برق در ایران نسبت به متوسط سایر کشورهای جهان بسیار پایین است، این صنعت جز صنایع پربازده با درآمد ارزی در ایران محسوب می­شود که در شرایط فعلی ایران بسیار ارزشمند است. به بیان ساده استخراج رمزارزها همان صادرات برق با بازده بالاتر نسبت به صادرات برق به شیوه سنتی است، زیرا هزینه­های آن بسیار کمتر است.

تا به اینجای یادداشت، صرفاً از مزایا و فرصت­های اقتصادی نهفته در کاربست رمزارزها صحبت شد ولی نباید فراموش شود که هر پدیده جدید علاوه بر مزایایی که دارد، دارای معایبی هم می­باشد و باید همزمان به همه ابعاد توجه کرد. در آخر همچنین به سیاست­گذاران پیشنهاد می­شود با توجه به ورود بیت­کوین و سایر رمزارزهای دیگر به بازراهای مالی و همچنین توانایی بالقوه این ابزار جهت دور زدن تحریم­ها، در مورد ورود این ابزارها به بازارهای پول و سرمایه تصمیم­گیری کنند.